ΑΛΣΣΑΙΟΣ, ΜΕΓΑΛΩΝ ΒΡΑΓΓΙΑΝΩΝ

                                                                                               Ἀντωνίῳ τῷ Ἔμφρονι· γενέσιον
Τὸ ναΰδριον τοῦ Ἁγίου Ἐλισσαίου στὰ Μεγάλα Βραγγιανὰ τῶνἈγράφων

Σὲ παλαιότερους χρόνους, στὸν τόπο τοῦ «Ἐλληνομουσείου Ἀγράφων», στὰ Μεγάλα Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων, στὶς 14 Ἰουνίου, ἐτιμᾶτο ἡ μνήμη τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου στὸ ὁμώνυμο ναΰδριο, τὸν «Ἁλσσαῖο», ὅπως ἀποκαλεῖται στὸ τοπικὸ γλωσσικὸ ἰδίωμα τῶν Ἀγράφων,[1] τὸ ὁποῖο βρισκόταν 500 μέτρα δυτικὰ τοῦ συνοικισμοῦ Καψαλέικα καὶ 600 περίπου μέτρα βορειοδυτικὰ τοῦ συνοικισμοῦ Γραμματικᾶδες ἢ Παρθενέϊκα, ψηλά, εἰς ἅλω ἐλατοβριθοῦς ράχεως.

Ἐρείπια τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἐλισσαίου Μεγ. Βραγγιανῶν

 Σήμερα, στὸν τόπο αὐτὸν μὲ τὴν γοητευτικὴ ἀπὸ ἀπόψεως φυσικοῦ περιβάλλλοντος θέση, σώζονται ἀκόμη ἐρείπια τοῦ ναοῦ, ἴχνη ἑνὸς ἔνδοξου λατρευτικοῦ παρελθόντος: διαγράφεται τὸ περίγραμμά του καὶ κάποια ἴχνη ἀπὸ τὰ λειτουργικὰ μέρη τοῦ ναοῦ (εἴσοδος, δάπεδο, ἁγία τράπεζα), ὅπως διαπιστώσαμε σὲ ἐπίσκεψή μας στὶς 22 Νοεμβρίου 2015 μὲ συνοδὸ τὸν ἐπίτροπο τῆς ἐνορίας Ἀριστείδη Θωμ. Τσιώλη. 

Ἄποψη τοῦ τόπου ὅπου βρισκόταν ὁ ‘’Ἁλσσαῖος’’

Ὁ Χριστόφορος Ἀλεξάκης στὴ μονογραφία του «Βραγγιανὰ Ἀγράφων καὶ Ἑλληνομουσεῖο Ἀγράφων», ἀφοῦ δηλώνει πὼς κατὰ τὴν παράδοση «Ἡ ἐκκλησία πρέπει νὰ χτίστηκε πολὺ παλιά» ἀναφέρει δέ, πὼς σὲ ἐπίσκεψή του τὴν δεκαετία τοῦ ᾿60, «διακρίνονταν ἀκόμη τότε, μικρὸ μέρος τοῦ δαπέδου κατασκευασμένο μὲ κεραμικά. Σύμφωνα μὲ τὴν τοπικὴ παράδοση ἦταν ἀσκητήριο».[2] 

Δυτικὴ εἴσοδος στὸ ναΰδριον τοῦ Ἁγίου Ἐλισσαίου Βραγγιανῶν

 Εὐχῆς ἔργον θὰ ἦταν, σὲ συνεννόηση μὲ τὶς ἁρμόδιες ὑπηρεσίας καὶ μὲ πρωτοβοθυλία τῆς Ἐνορίας τῶν Μεγάλων Βραγγιανῶν νὰ ὑπάρξει, κατ᾿ ἀρχήν, πρόσβαση στὸν τόπο καὶ στὴ συνέχεια μία ἐναρμονισμένη στὸν τόπο καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, ἀνοικοδόμηση τοῦ ναϋδρίου μὲ τὴν ἀνάλογη διευθέτηση τοῦ περιβάλλοντος χώρου. 

Χειρόγραφος χάρτης τῶν Μεγάλων Βραγγιανῶν (λεπτομέρεια)  

τοῦ χώρου ὅπου βρισκόταν ὁ ναὸς τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου

Οἱ ναοὶ ποὺ ἔχουν ἀφιερωθεῖ στὸν Ἁγιο Ἐλισσαῖο εἶναι ἐξαιρετικὰ σπάνιοι μὲ πλέον γνωστὸ αὐτὸν τῆς Πλάκας τῶν Ἀθηνῶν ὅπου ἔψαλλαν κατὰ τὶς ἀγρυπνίες ποὺ εἶχαν καθιερώσει τὴν περίοδο ἐκείνη οἱ τριτεξάδελφοι Σκιαθίτες λόγιοι Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καὶ Ἀλέξανδος Μωραϊτίδης ἀλλὰ καὶ ὁ καρπενησιώτης λόγιος καὶ ἀκαδημαϊκός, Ζαχαρίας Παπαντωνίου.[3] 

Ναΰδριον τοῦ Ἁγίου Ἐλισσαίου Βραγγιανῶν·

μέρος τῆς Ἁγίας Τράπεζας

 Ἐπίσης, στὸ ὅμορο τῶν Μεγ. Βραγγιανῶν χωριό, τὸ Πετρῆλο σώζεται, πάνω ἀπὸ τὴ μονὴ Πετρήλου, προσκυνητάρι τοῦ Ἁγ. Ἐλισσαίου, καὶ ὁμώνυμο τοπωνύμιο. Παρὰ τὸ γεγονὸς πὼς δὲν σώζονται ἴχνη ναοῦ πιθανολογεῖται ὕπαρξη του κατὰ το παρελθόν.[4] 

Στηθάριον τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου
στὸν ναὸ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Μεγ. Βραγγιανῶν

Προσκυνητάριο τοῦ ἁγίου Ἐλισσαίου στὸ Πετρίλο τῶν Ἀγράφων

Ἀκόμη, στὸν εἰκονογραφικὸ κύκλο τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, καθολικὸ τῆς πάλαι ποτε ὁμωνύμου μονῆς τῶν Μεγ. Βραγγιανῶν, ὅπου ἱερουργοῦσαν καὶ ἐδίδασκαν ὁ Εὐγένιος Γιαννούλης ὁ Αἰτωλός (1597-1682) καὶ ὁ μαθητής του Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος (1654-1729), στὸν τοιχογραφικὸ διάκοσμο τοῦ Ναοῦ σώζεται, στὸν βόρειο τοῖχο, στηθάριον τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου, [5] ἔργο (1648) ἀγνώστου ἁγιογράφου καὶ τοῦ ἐργαστηρίου του.[6]

                                                    Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

Δεῖτε ἐδῶ: ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΕΛΙΣΣΑΙΟΥ καὶ ἀφήγησις τῶν θαυμάτων αὐτοῦ (κατὰ τὴν Γραφήν) ὑπὸ Ἀλεξάνδρου Μωραϊτίδου 1925

---

[1] Ἁλσσαῖος < Ἁϊλισσαῖος < Ἅγιος Ἐλισσαῖος.

[2] Χριστόφορος Δ. Ἀλεξάκης, Μεγάλα Βραγγιανὰ καὶ  Ἑλληνομουσεῖον Ἀγράφων, Ἀθήνα 1990, 206.

[3] Ἑταιρεία Παπαδιαμάντικῶν Σπουδῶν, Ἅγιος Ἐλισσαῖος, ἐπιμ. Φώτιος Δημητρακόπουλος, ἐκδ. ERGO, σ. 39,43.

[4]  Βλ. Νίκος Χόντζιας, Πετρίλο, Ἀθήνα 1999, σ. 87.

[5] Γιὰ τὶς τοιχογραφίες τῆς Ἁγ. Παρασκευῆς Μεγ. Βραγγιανῶν βλ. Σταυρούλα Σδρόλια, Οἱ τοιχογραφίες  τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς Πέτρας καὶ ἡ ζωγραφικὴ τῶν Ναῶν τῶν Ἀγράφων τοῦ 17^ου αἰώνα, [ὑπουργεῖο Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, Πολιτισμοῦ καὶ Ἀθλητισμοῦ ‒ Γενικὴ Γραμματεία Πολιτισμοῦ ‒ Ἀρχαιολογικὸ Ἰνστιτοῦτο Θεσσαλικῶν Σπουδῶν], Βόλος 2012, σ. 52-53.

[6] Ὁ Ἰωάννης Σ. Βιταλιώτης ταυτίζει τὸν ἁγιογράφο τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Μεγ. Βραγγιανῶν μὲ ἐκεῖνον τοῦ νάρθηκα τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου Μεγ. Βραγγιανῶν καθὼς καὶ μὲ ἐκεῖνον τῆς μονῆς Ἁγ. Στεφάνου Μετεώρων καὶ σημειώνει: «Καταγόμενος ἴσως ἀπὸ τὴν Δυτικὴ Μακεδονία, ἐργάστηκε στὴ μονὴ Ἁγίου Στεφάνου, μᾶλλον μεταξὺ 1625 καὶ 1640· στὴ συνέχεια, μετακινούμενος πρὸς νότο, κατέληξε τὸ 1648, τὸ ἀργότερο, στὴν περιοχὴ τῶν Ἀγράφων»· Ἰωάννης Σ. Βιταλιώτης, «Οἱ τοιχογραφίες τοῦ νάρθηκα τοῦ Ἁγ. Ἰωάννη Θεολόγου Βραγγιανῶν», Ὁ Ἀναστάσιος Γόρδιος καὶ ἡ περιοχὴ τῶν Ἀγράφων, Πρακτικὰ Ἡμερίδας, Μεγ. Βραγγιανά, 25 Ἰουλίου 2004, ἔκδ. Πολιτιστικὸς Σύλλογος Βραγγιανιτῶν «Ἀναστάσιος Γόρδιος», ἐπιμ. Κων. Τσιώλης, Ἀθήνα 2005, σ. 80