Η ΑΓΡΑΦΙΩΤΙΣΣΑ ΜΑΡΙΚΑ Φ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΕΓΓΟΝΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΦΡΑΓΚΙΣΤΑ ΚΑΙ Ο ΑΛ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

«…καὶ μὲ τρέμοντα χείλη…»

Ἀθησαύριστον Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη

Ἡ ἐφημερίδα «ΧΡΟΝΙΚΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (ΧΔΜ)» σὲ εἰδικὸ ἔνθετο ἀφιερωματικὸ 8σέλιδο, στὸ φ. 730 τῆς Παρασκευῆς 9^ης Ἰουνίου,  δημοσιεύει μία μελέτη μὲ τίτλο: «…καὶ μὲ τρέμοντα χείλη… Ἀθησαύριστον Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη»· ἕνα ἄγνωστο, ἀνεύρετο κείμενο τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη (1851-1911), ποὺ εἶχε καταχωρηθεῖ στὴν ἐφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», μὲ τὴν ὑπογραφὴ Α. Π.,  στὶς 24 Φεβρουαρίου 1907 καὶ δὲν εἶχε δημοσιευτεῖ σὲ ὅσα μέχρι σήμερα ἔχουν ἐκδοθεῖ γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη. 

Πρόκειται γιὰ ἕναν ἐπιμνημόσυνο λόγο γιὰ τὴν Μαρίκα σύζ. Φιλοκλέους Γεωργιάδη (1869-1907) ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν δημάρχου Σκιάθου, ἡ ὁποία ἦταν ἐγγονὴ τοῦ Γιαννάκη Φραγκίστα(1774-1861) –μὲ καταγωγὴ ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Φραγκίστα τῶν Ἀγράφων–  ὁπλαρχηγοῦ τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 καὶ πιστοῦ συντρόφου καὶ συναγωνιστῆ τοῦ προεπαναστατικοῦ ἥρωα Κατσαντώνη. Ὁ Παπαδιαμάντης διατηροῦσε φιλικὴ ἀλλὰ καὶ συγγενικὴ σχέση μὲ τὴν ἱστορικὴ ἀγραφιώτικη οἰκογένεια Φραγκίστα καὶ ἐκτιμοῦσε τὸ ἦθος, τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸ κοινωνικὸ ἔργο τῆς ἀγραφιώτισσας Μαρίκας. 

Κυριακάτικη 

εἰκονογραφημένη ἐπιθεώρησις

 «Ἡ Ἀλήθεια»,

Κυριακὴ 

25 Φεβρουαρίου 1907.

Ὅπως σημειώνει ὁ ἐκδότης  τῶν ΧΔΜ Ἀντώνης Παπαβασιλείου:

«Ἀθησαύριστον τοῦ Σκιαθίτη; Ναί. Ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ ἀγραφιώτικη ὑπομονὴ τοῦ καλοῦ φίλου Κωνσταντίνου Τσιώλη ἀνέσυραν ἀπὸ τὸν βυθὸ μάλαμα. Τά «ΧΡΟΝΙΚΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» δημοσιεύουν σήμερα (γιὰ πρώτη φορά) μικρὰ μυστικὰ τοῦ κόσμου ποὺ ἀγαπᾶμε. Τυπώνοντάς τα νιώθουμε ἐκεῖνο τό:  ‘‘ἐσαΐτευε γκυκὰ εἰς τὴν καρδίαν…’’».

Ἐφ. Ἐμπρός, φ. 3718,
23. 2. 1907, σ. 3.

Αὐτὴ ἡ ἄγνωστη μέχρι σήμερα ἐπιμνημόσυνη νεκρολογία τοῦ Παπαδιαμάντη  γιὰ τὴν Μαρίκα Φιλ. Γεωργιάδη, τὴν χαριτωμένη κόρη τῶν Φραγκίστα τῆς Λαμίας δημοσιεύεται μὲ τίτλο: ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΜΑΡΙΚΑΣ Φ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ καὶ ἔχει ὡς ἑξῆς:

 Εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγ. Γεωργίου τελεῖται σήμερον μνημόσυνον ὑπὲρ τῆς ψυχῆς τῆς ἁγνῆς Μαρίκας, τῆς χαριτωμένης κόρης τῶν Φραγκίστα τῆς Λαμίας καὶ συζύγου τοῦ ἐκ Σκιάθῳ τραπεζίτου καὶ πολιτευτοῦ Φιλοκλέους Γεωργιάδου. Ἡ ἀπόγονος ἐκείνου, τὸν ὁποῖον ὁ ἥρως Κατσαντώνης ὠνόμαζε, κατὰ τὸ ᾆσμα, καὶ σύ, Φραγκίστα μ᾿ ἀδελφέ, ἄξιο μου παλληκάρι, ὑπῆρξε δι᾿ ὅσους τὴν ἐγνώρισαν μία ἀκτὶς χειμερινοῦ ἡλίου, μία αἴγλη ἐαρινοῦ λυκαυγοῦς, ἓν φέγγγος λευκὸν χιόνος καὶ περιστερᾶς χρυσαυγιζούσης, ἓν ἄνθος διαχῦσαν εὐωδίαν, προώρως μαρανθέν. Ἐπὶ δημαρχίας τοῦ συζύγου της, εἰς τὴν Σκίαθον, κατὰ τὴν παρελθοῦσαν περίοδον, ὑπῆρξε προστάτις τῶν πτωχῶν καὶ παρηγορία τῶν τεθλιμμένων, ὅσον ἦτο δυνατὸν εἰς τὴν θέσιν της, ὡς γυναικὸς ἐν τῷ οἴκῳ.

Μόνη ἡ παρουσία της ἤρκει διὰ νὰ φαιδρύνῃ, νὰ ἐμπνεύσῃ θᾶρρος, καὶ νὰ ἀναπτερώσῃ τὰς ἐλπίδας τῶν θλιβομένων. Μὲ μόνην τὴν πραεῖαν, τὴν ἀφελῆ καὶ μελιχρὰν ὁμιλίαν της, πολλάκις κατεπράϋνε τοὺς πόνους τῶν ὀδυνομένων.

Πῶς νὰ παρηγορήσῃ τις τὸν χηρεύσαντα προώρως σύζυγον, τοὺς ἀπορφανισθέντας οἰκείους της; Ποίους λόγους νὰ εὕρῃ διὰ νὰ καταπραΰνῃ τὸ ἄλγος τῆς στερήσεώς των; Ἔπρεπε νὰ ἔχῃ τὴν φωνὴν καὶ τὴν ψυχὴν τῆς Μαρίκας διὰ νὰ δυνηθῇ νὰ ἐνσταλάξῃ βάλσαμον παρηγορίας εἰς τὰς πονούσας καρδίας των; Ἀλλ᾿ ἡ φωνὴ τῆς Μαρίκας ἐσίγασεν φεῦ! διὰ παντός, καὶ ἡ ψυχή της ἐπέταξεν εἰς τὰ αἰθέρια, ὡς ἄγγελόμορφον ὄν, τοῦ ὁποίου δὲν ἦτο ἄξιος ὁ κόσμος.

Ἂς ἑνώσωμεν τὰ δεήσεις καὶ τὰς ἱκεσίας μας καὶ μὲ τρέμοντα χείλη ἂς παρακαλέσωμεν τὸν Ὕψιστον ὅπως ἀναπάυσῃ εἰς τόπον φωτεινόν, εἰς τόπον χλοερὸν τὴν ψυχὴν τῆς ἀθώας Μαρίκας.

Α. Π.

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

Δεῖτε ὅλο τὸ ἔνθετο ἀφιέρωμα ἐδῶ

Ι. Ν. ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΟΔΟΥ ΣΟΛΩΝΟΣ. ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ 2017.

Τὴν Κυριακὴ 11 Ἰουνίου 2017, στὸν ἱ. ν. τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων τῆς ὁδοῦ Σόλωνος, στὴν Ἀθήνα, τιμήθηκε ἡ μνήμη τῆς κοιμήσεως (7 Ἰουνίου 1729) τοῦ ὁσιακῆς βιοτῆς λογίου, ἱερομονάχου Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου (Μεγ. Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων 1654 - 1729). 

Μετὰ τὴ  Θ. Λειτουργία, ὁ π. Νεκτάριος Μαμαλοῦγκος, ὁ ὁποῖος συλλειτούργησε μὲ τὸν π. Ἰωάννη Ῥάφφαν, μιλώντας γιὰ τὸ ἔργο καὶ τὴν προσφορὰ στὴν Ἐκκλησία, στὸ Γένος καὶ τὴν Παιδεία τοῦ Γορδίου τόνισε :

Αὐτὴν τὴν ἑβδομάδα, στὶς 7 τοῦ μηνός, ἦταν ἡ μνήμη τῆς κοιμήσεως ἑνὸς ὁσίου ἀνδρὸς ποὺ ἔζησε καὶ δίδαξε στὴν Κεντρικὴ Ἑλλάδα τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του καὶ ἦταν πράγματι ἕνας ἄνθρωπος τῶν Γραμμάτων τότε ποὺ εἶχε κυριαρχήσει τὸ σκοτάδι, στοὺς χρόνους τῆς Δουλείας. Δίδαξε τὰ Γράμματα τοῦ Θεοῦ, τῶν προπατόρων μας, τῶν μαρτύρων καὶ παρέμεινε σ᾿ αὐτὴν τὴν μαθητεία καὶ διδασκαλία μέχρι τελευτῆς του, ἀγαπῶντας καὶ τοὺς συνανθρώπους γύρω του καὶ διδάσκοντάς τους τὰ φῶτα ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας χρησιμοποιῶντας τὰ Γράμματα ὅπως τὰ εἶχε παραλάβει. Εἶναι ὁ ὅσιος Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος ὁ ὁποῖος ἐκοιμήθη στὶς 7 τοῦ μηνὸς Ἰουνίου καὶ εἶναι πρὸς μελέτη καὶ ἐξέταση τὸ θέμα τῆς κατατάξεώς του στὴν ἁγιολογικὴ δέλτο. Θὰ μοιραστεῖ, μαζὶ μὲ τὸ ἀντίδωρο, ἕνα δελτάριο μὲ τὴν ὑπογραφή του ‒ἀπὸ χειρόγραφη ἐπιστολή του στὶς ἀρχὲς τοῦ 18^ου αἰ.‒ καὶ τὸν σύντομο βίο του, προσφορὰ τοῦ συλλόγου Βραγγιανιτῶν «Ἀναστάσιος Γόρδιος» καὶ τῆς «Ἐνορίας Μεγ. Βραγγιανῶν» μὲ ἐπιμέλεια τοῦ ἀδελφοῦ μας Κωνσταντίνου.

 Ὁ Ἀναστάσιος Γόρδιος, στὰ 1676, εἶχε ἔλθει στὴν Ἀθήνα, ὅπου καὶ διετέλεσε μαθητὴς τοῦ διδασκάλου τοῦ Γένους Νικοδήμου Μαζαρράκη (; -1682) στὴ Σχολὴ τῶν Ἀθηνῶν. Ἦταν προστατευόμενος τῆς ἱστορικῆς οἰκογένειας Μπενιζέλων τῶν Ἀθηνῶν ἀπὸ τὴν ὁποία εἷλκε τὴν καταγωγὴ ἡ ἁγία Φιλοθέη ἡ Ἀθηναία, ἡ κατὰ κόσμον Ῥηγούλα Μπενιζέλου. Μὲ τὴν οἰκογένεια τῶν Μπενιζέλων συνδεόταν πολὺ στενὰ ὁ πρῶτος διδάσκαλος τοῦ Γορδίου καὶ πνευματικός του πατέρας, ὁ Εὐγένιος Γιαννούλης (1597-1682), στὸν ὁποία ὀφείλεται καὶ ἡ προσωνυμία Γόρδιος, στὸ μοναχικό του ὄνομα Ἀναστάσιος. Τὸ κατὰ κόσμον ὄνομα τοῦ Γορδίου ἦταν Ἀλέξιος Παπαλέκας.

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ο ΓΟΡΔΙΟΣ († 7 Ἰουνίου 1729)

Τετάρτη, 7 Ἰουνίου 2017

Μνήμη Ἀναστασίου Γορδίου (1654 – 7 Ἰουνίου 1729)

Τὸ ἱστολόγιο ellinomouseionagrafon.blogspot.com τιμᾷ τὴν μνήμη τοῦ λογίου ἱερομονάχου Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου 288 ἔτη μετὰ τὴν κοίμησή του μὲ τὴν ὑπογραφή του ἀπὸ πρωτότυπη ἀποσταλεῖσα ἐπιστολή του καὶ τὸν συνοπτικὸ βίο του.  

«κατὰ πάντα δοῦλος ἐλάχιστος, Ἀναστάσιος ἱερομόναχος ὁ Γόρδιος».

Ἡ ὑπογραφὴ τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου, στὸ τέλος αὐτόγραφης πρωτότυπης ἐπιστολῆς του, ἀπὸ τὰ Βρανιανά, στὶς 16 Ἀπριλίου 1727, πρὸς τὸν λόγιο μητροπολίτη πρῴην Ναυπάκτου καὶ Ἄρτης Νεόφυτο,στὸ Ἅγιον Ὄρος.

(Kώδ. Μ-100, Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας Ἁγίου Ὄρους, φ. 223^r).

            Ὁ λόγιος ἱερομόναχος Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος γεννήθηκε περὶ τὸ 1654 στὰ σημερινὰ Μεγάλα Βραγγιανά (τότε Βρανιανά) τῶν Ἀγράφων. Σπούδασε κοντὰ σὲ ἕναν ἀπὸ τους πλέον σημαντικοὺς λογίους καὶ διδασκάλους τῆς Τουρκοκρατίας τὸν Εὐγένιο Γιαννούλη τὸν Αἰτωλὸ στὴν Σχολὴ Γούβας Βραγγιανῶν, στὸν Νικόδημο Μαζαράκη στὴν Ἀθήνα, τὴν Ἄρτα καὶ πιθανὸν τὰ Ἰωάννινα, καὶ στὴν Πάδοβα τῆς Ἰταλίας, ὅπου φαίνεται ὅτι ἀπέκτησε καὶ κάποιες ἰατρικὲς γνώσεις. Δίδαξε στὴ  Σχολὴ Γραμμάτων τοῦ Αἰτωλικοῦ γιὰ εἴκοσι περίπου χρόνια (1690-1710) καί ‒κυρίως τὰ τελευταῖα δεκαπέντε χρόνια (1714-1729) τῆς ζωῆς του‒ στὴ Σχολὴ Γούβας Βραγγιανῶν  («Ἑλληνομουσεῖον Ἀγράφων»), τὴν ὁποία ἵδρυσε περὶ τὸ 1661 ὁ διδάσκαλός του Εὐγένιος Γιαννούλης ὁ Αἰτωλός (περ. 1597-1682). Ἐκτὸς τοῦ παιδευτικοῦ, σπουδαῖο εἶναι καὶ τὸ φιλολογικό, θεολογικό, ἐπιστολογραφικό (σώζονται περίπου 700 ἐπιστολές του) καὶ συγγραφικό του ἔργο. Θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους Διδασκάλους τοῦ Γένους καὶ λογίους τῆς ἐποχῆς του. Ἐκοιμήθη στὴ γενέτειρά του στὶς  7 Ἰουνίου 1729. Ἐτάφη στὸν νάρθηκα τοῦ τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς τῆς ὁμωνύμου μονῆς, ὅπου σήμερα φυλάσσεται ὡς ἱερὸ κειμήλιο ἡ κάρα του.

Δεῖτε ἀκόμη ἐδῶ: 

* Τὰ πρωτογράμματα στὸ ὄνομα τοῦ Γορδίου εἶναι ἀπὸ τὸν κώδικα 171 τῶν ΓΑΚ.

Ὁ ἱ. ν. τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, περὶ τὸ 1980, μὲ τὴν παλαιὰ κεραμοσκεπή.

Οἱ προτομὲς
τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου
καὶ τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη
στὸν αὔλειο χῶρο

τοῦ ἱ. ν. τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς

Τὸ ξυλόγλυπτο τέμπλο τοῦ ἱ. ν. τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς  (1683)

Κωνσταντῖνος  Σπ. Τσιώλης