ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ ΣΤΑ "ΧΡΟΝΙΚΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ" ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 Στὸ φιλόξενο, φιλαγραφιώτικο - πιὸ φιλόξενο καὶ πιὸ φιλαγραφιώτικο δὲνγίνεται- ἑβδομαδιαῖο ἔντυπο Χρονικὰ Δυτικῆς Μακεδονίας τῶν Γρεβενῶν (φ. 972, σ. 13) δημοσιεύεται ἄρθρο γιὰ τὸν Ἀναστάσιο Γόρδιο μαζὶ μὲ τὸ τετρασέλιδο δελτάριο ποὺ φιλοτεχνήθηκε γιὰ τὴν ἐφετινὴ μνήμη τοῦ Γορδίου (7 Ἰουν. 2022). Πολλὲς εὐγνώμονες εὐχαριστίες

ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΞ ΑΓΡΑΦΩΝ

Στὶς 7 Ἰουνίου τιμᾶται, κάθε χρόνο, στὴ γενέτειρά του, τὰ Μεγ. Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων, ‒ἀλλὰ καὶ ἀλλοῦ‒ ἡ μνήμη του λογίου-ἱερομονάχου Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου (1654- † 7 Ἰουν. 1729) . Ὑπῆρξε πολυγραφότατος καὶ μὲ μεγάλη ἀπήχηση στὸν κλῆρο καὶ τὸν λαὸ τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας. Μεταξὺ τῶν ἔργων του περιλαμβάνεται ἡ «Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Ἀχιλλίου Λαρίσης» (1683), προστάτου ἁγίου τῆς πόλεως τῶν Γρεβενῶν. Ἀκόμη, ὁ Χαρίτων Καρανάσιος, ὁ δυτικομακεδόνας (ἐκ Κοζάνης ὁρμώμενος)  διευθυντὴς ἐρευνῶν τοῦ Κέντρου Ἐρεύνης τοῦ Μεσαιωνικοῦ καὶ Νέου Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ἐπιμελήθηκε τὴν κριτικὴ-σχολιασμένη ἔκδοση (2011) τῆς Ἀλληλογραφίας τοῦ Γορδίου, ἐργαζόμενος ἐπὶ μία δεκαετία μὲ ἀρχεῖα, κώδικες καὶ δημοσιεύματα ποὺ ἀφοροῦν τὶς ἐπιστολές, τὸ ἔργο καὶ τὴ δράση τοῦ ταπεινοῦ ἀγραφιώτη ἱερομονάχου. Ἐπίσης, στὴ Δημοτικὴ Βιβλιοθήκη τῆς Κοζάνης σώζεται τὸ αὐτόγραφο ἔργο (ἔτ. 1675) τοῦ Γορδίου, Σχόλια τοῦ Θεόφιλου Κορυδαλέα στὴ Λογικὴ τοῦ Ἀριστοτέλη, ἀπὸ μαθήματα τοῦ διδασκάλου του Εὐγενίου Γιαννούλη τοῦ Αἰτωλοῦ. Τὸ ἔργο τὸ ὑπογράφει μὲ τὸ κοσμικό του ὄνομα,  Ἀλέξιος.

Κ. Σπ. Τ.

ΜΕΓΑΛΑ ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ. Ι. Ν. ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. TΡITH, 7 IOYNIOY 2022. ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗ Σ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ.

 

Μὲ τὴν παρουσία πλήθους πιστῶν ἀπὸ τὰ Ἄγραφα ἀλλὰ καὶ τὴν εὐρύτερη περιοχή  ‒ἀκόμη καὶ ἐξ Ἀθηνῶν‒  τιμήθηκε καὶ ἐφέτος στὶς 7 Ἰουνίου, ὅπως καὶ κάθε χρόνο, στὴ γενέτειρά του τὰ Μεγ. Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων ‒ἀλλὰ καὶ ἀλλοῦ‒ ἡ μνήμη τοῦ λογίου-ἱερομονάχου Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου (Μεγ. Βραγγιανὰ 1654- † 7 Ἰουν. 1729).

Τὴν προηγουμένη, στὸν ἱστορικὸ ἱερὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, καθολικὸ τῆς πάλαι ποτὲ ὁμωνύμου μονῆς, τελέστηκε ἑσπερινὸς μετ’ ἀρτοκλασίας μὲ λειτουργὸ τὸν π. Κωνσταντῖνο Κουτσουπιά καὶ ἱεροψάλτη τὸν Περικλῆ Ἀντωνίου. Τὴν ἑπομένη τὸ πρωΐ, 7 Ἰουνίου 2022, τελέστηκε Ὄρθρος καὶ Θεία Λειτουργία μετ’ ἀρτοκλασίας ἀπὸ τὸν ἴδιο ἱερέα καὶ ἱεροψάλτες τούς: Περικλῆ Ἀντωνίου, Θεοφάνη Θεοδώρου καὶ Γεώργιο Μαντζιάρα. Τὴν φροντίδα καὶ τὴν ἐπιμέλεια ὅλων εἶχε ὁ δραστήριος, ἐπιμελὴς κατὰ πάντα πρόθυμος ἐπίτροπος τῆς Ἐνορίας, Ἀριστείδης Θωμᾶ Τσιώλης.

Στοὺς προσκυνητὲς τῆς μνήμης τοῦ ὁσιακῆς βιοτῆς λογίου ἱερομονάχου προσφέρθηκαν, ἐκ μέρους τῆς ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Μεγ. Βραγγιανῶν γλυκίσματα, ἀναψυκτικὰ καὶ καφὲς καὶ ἐκ μέρους τοῦ συλλόγου «Ἀναστάσιος  Γόρδιος» ἐπίσης γλυκίσματα ἀλλὰ καὶ ἀναμνηστικὸ τετρασέλιδο δελτάριο μὲ περιεχόμενο σχετικὸ μὲ τὸ ἔργο καὶ τὴ δράση τοῦ Γορδίου.

Ἀκολουθίες στὴν μνήμη τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου τελέστηκαν ἐπίσης στὴν Ἀθήνα, στὸν ἱερὸ ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων στὴν Πλάκα, τὸ γνωστὸ καὶ ὡς μετόχιον τοῦ Παναγίου Τάφου, ὅπου παρευρέθη καὶ ὁ Γεώργιος Μπετχαβᾶς πρόεδρος τοῦ συλλόγου «Ἀναστάσιος Γόρδιος», ἀλλὰ καὶ στὸν ἱερὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Βαρβάρας στὸ Ἴλιον Ἀττικῆς μὲ πρωτοβουλία τοῦ ἀγραφιώτη (ἀπὸ τὸ Μοναστηράκι τῶν Ἀγράφων) ἐφημερίου τοῦ ναοῦ π. Παναγιώτη Κολοκώτσιου.

Ὁ Ἀναστάσιος Γόρδιος ‒κατὰ κόσμον Ἀλέξιος Παπαλέκας‒ ἦταν ‘‘ἀνακάλυψη’’ τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη (1597-1682), ὁ ὁποῖος ὡς διδάσκαλός του ἀντελήφθη τὰ πνευματικὰ καὶ ψυχικὰ χαρίσματα τοῦ μαθητῆ του. Ἦταν ὁ ἐπιφανέστερος ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Εὐγενίου καὶ ‒ὡς εὐγνώμων μαθητής‒ βιογράφησε τὸν διδάσκαλό του. Ὑπῆρξε πολυγραφότατος καὶ μὲ μεγάλη ἀπήχηση στὸν κλῆρο καὶ τὸν λαὸ τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας. Ἔζησε βίον ὁσιακὸν καὶ ἐκοιμήθη στὴν γενέτειρά του στὶς 7 Ἰουνίου 1929.

Τὸ τετρασέλιδο δελτάριο, στὸ ὁποῖο  εἰκονογραφεῖται ὁ Ἀναστάσιος Γόρδιος διὰ χειρὸς Μαρίας Παναγοπούλου, φιλοτεχνήθηκε μὲ πρωτοβουλία τοῦ συλλόγου «Ἀναστάσιος Γόρδιος». Ἀκόμη, περιλαμβάνει σύντομο βίο τοῦ Γορδίου ἀλλὰ καὶ ἕνα αὐτόγραφό του. Τέλος, καταχωροῦνται καὶ δύο τροπάρια ἀπὸ Ἀκολουθία τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου συντεθεῖσα (2016) ὑπὸ Χρήστου Κονταξῆ († 3.9.2018).

Μετόχιον Παναγίου Τάφου.
Πλάκα, Ἀθήνα

Ἡ σύνθεση, ἡ ἐπιμέλεια καὶ ἡ δαπάνη ἔκδοσης καὶ κυκλοφορίας τοῦ 4σέλιδου ἐντύπου ἔγινε ἀπὸ τὴν οἰκογένεια τοῦ Ἀριστείδου Σπ. Τσιώλη († 2.7.2021), εἰς μνήμην αἰώνιον αὐτοῦ.

Κ.  Σπ. Τσιώλης

TΡITH, 7 IOYNIOY 2022. ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΞ ΑΓΡΑΦΩΝ

 

Στὶς 7 Ἰουνίου τιμᾶται, κάθε χρόνο, στὴ γενέτειρά του, τὰ Μεγ. Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων, ‒ἀλλὰ καὶ ἀλλοῦ‒ ἡ μνήμη του λογίου-ἱερομονάχου Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου (1654- † 7 Ἰουν. 1729). Ὁ κατὰ κόσμον Ἀλέξιος Παπαλέκας ἦταν ‘‘ἀνακάλυψη’’ τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη (1597-1682), ὁ ὁποῖος ὡς διδάσκαλός του ἀντελήφθη τὰ πνευματικὰ καὶ ψυχικὰ χαρίσματα τοῦ μαθητῆ του. Ἦταν ὁ ἐπιφανέστερος ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Εὐγενίου καὶ ‒ὡς εὐγνώμων μαθητής‒ βιογράφησε τὸν διδάσκαλό του. Ὑπῆρξε πολυγραφότατος καὶ μὲ μεγάλη ἀπήχηση στὸν κλῆρο καὶ τὸν λαὸ τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας. Ἔζησε βίον ὁσιακὸν καὶ ἐκοιμήθη στὴν γενέτειρά του στὶς 7 Ἰουνίου 1729. 

Μὲ πρωτοβουλία τοῦ συλλόγου «Ἀναστάσιος Γόρδιος» φιλοτεχνήθηκε τετρασέλιδο δελτάριο, ὅπου εἰκονογραφεῖται ὁ Ἀναστάσιος Γόρδιος διὰ χειρὸς Μαρίας Παναγοπούλου. Ἀκόμη, περιλαμβάνεται σύντομος βίος τοῦ Γορδίου ἀλλὰ καὶ ἕνα αὐτόγραφό του. Τέλος καταχωροῦνται καὶ δύο τροπάρια ἀπὸ Ἀκολουθία τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου συντεθεῖσα (2016) ὑπὸ Χρήστου Κονταξῆ († 3.9.2018).

Ἡ σύνθεση, ἡ ἐπιμέλεια καὶ ἡ δαπάνη ἔκδοσης καὶ κυκλοφορίας τοῦ 4σέλιδου ἐντύπου ἔγινε ἀπὸ τὴν οἰκογένεια τοῦ Ἀριστείδου Σπ. Τσιώλη († 2.7.2021), εἰς μνήμην αἰώνιον αὐτοῦ.

Στὰ Μεγάλα Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων ἡ ἀκολουθία στὴ μνήμη τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου θὰ πραγματοποιηθεῖ τὴν Τρίτη 7 Ἰουνίου 2022, 7:00 -9:00 π. μ., στὸν ναὸ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς.

Ἐφέτος, ἡ μνήμη τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου θὰ τιμηθεῖ καὶ στὴν Ἀθήνα, μὲ Ἱερὰ Ἀκολουθία, τὴν Τρίτη 7 Ἰουνίου (5:30-7:30 π.μ.) στὸν ἱερὸ ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων-Μετόχιον Παναγίου Τάφου, Ἐρεχθέως 18, Πλάκα, Ἀθήνα.

H ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΜΟΥΛΙΑΣ

ἤ,  ἄλλα λόγια ν' ἀγαπιώμαστε, παρηγορία γιὰ τὸ σημερινὸ ''Ἑάλω ἡ Πόλις"

Ἡ καλοσύνη (καὶ ὁ νόμος) τῆς φύσης

Ἀντικειμενικὰ μιλῶντας, ἡ μουσμουλιὰ εἶναι ἀπὸ τὰ πιὸ ἄσχημα καὶ ἄχαρα δένδρα. Δὲν ἔχει τίποτα ἀπὸ τὴ λεβεντιὰ τοῦ πλάτανου, τὴ συμμετρία τῆς κουκουναριάς, τὴν εὐωδιὰ τῆς φλαμουριᾶς, τὴ γαλήνη τῆς ἐλιᾶς, τὴ στιβαρότητα τοῦ κέδρου ἢ τὰ χαρακτηριστικὰ τῶν ἄλλων δέντρων ποὺ ἔχουμε στὸν κῆπο μας. Κάτι ἄγαρμπα φύλλα μονάχα κι ἕνας καρπὸς μὲ περισσότερα κουκούτσια ἀπὸ ὅ,τι φαγητό. Δὲν εἶναι ἀπὸ τὰ δένδρα ποὺ ἐπιλέγεις εἴτε γιὰ ὀμορφιὰ εἴτε γιὰ παραγωγή.

Κάποιες φορές, ἀναλογιζόμενος ὅλα αὐτά, μπῆκα στὸν πειρασμὸ νὰ τὴν κόψω. Πῶς ὅμως;

Πρὶν ἀπὸ 30 σχεδὸν χρόνια, φοιτητὲς ἀκόμη, τρώγαμε μούσμουλα σὲ μιὰ ταράτσα τῶν Ἰωαννίνων. Ἕνα κουκούτσι, ἀπὸ τὰ πολλά, τὸ βάλαμε γιὰ πλάκα σὲ μία γλάστρα. Τὸ κουκούτσι φύτρωσε καὶ ἡ γλάστρα, ἔπειτα ἀπὸ καιρό, μπῆκε μὲ τὰ ἄλλα ἔπιπλα στὸ φορτηγὸ τῆς μετακόμισης γιὰ Θεσσαλονίκη.  Ἔμεινε γιὰ λίγα χρόνια σὲ ἕνα μπαλκόνι στὴν Τούμπα κι ἔπειτα μᾶς ἀκολούθησε στὴν Ἐπανομὴ ὅπου καί, ἐπιτέλους γι' αὐτήν, φυτεύτηκε στὸ χῶμα. Ἀπὸ τότε, κάθε χρόνο τέτοια ἐποχή, χωρὶς καμία ἄλλη περιποίηση, μᾶς προσφέρει τὰ δῶρα της. Κάτι μελωμένα μούσμουλα ποὺ τὰ τρῶς ἀπευθείας ἀπὸ τὸ κλαδί.

Στὶς φῶτο μουσμουλιά μου καὶ μούσμουλα παρέα μὲ δάφνη καὶ κέδρο· ὄχι τοῦ Λιβάνου!

Ἀνάλογη ἱστορία μὲ αὐτὴ τῆς μουσμουλιᾶς εἶχε καὶ μία (κοντούλα) λεμονιά. Σὲ αὐτήν, εὐαίσθητη γάρ, δίναμε ὅλη μας τὴ φροντίδα: λιπάσματα, προστασία τὸ χειμῶνα, κλάδεμα. Ὅμως ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια κόψαμε ἕνα (1) καὶ μόνο λεμόνι. Ἔλεγα τὸ παράπονό μου σὲ ἕναν γεωπόνο καὶ τὸ δίλημμά μου νὰ τὴν κόψω ἢ ὄχι.

Ἐκεῖνος, ἀφοῦ προσπάθησε νὰ μὲ πείσει χωρὶς ἐπιτυχία νὰ τὴν ἀντικαταστήσω, κατέφυγε στὸ τελευταῖο ἐπιχείρημα:

— «Τόσα χρόνια ἐσὺ ἔκανες τόσα πολλὰ γιὰ τὴ λεμονιά. Τί ἔκανε ὅμως ἡ λεμονιὰ γιὰ σένα»;

Τὴ συνέχεια τὴ φαντάζεστε;!

Χρῆστος Δανιὴλ

(γιὰ τὴν –μὲ μικρὲς ἐλάχιστες ἀλλαγές- ἀντιγραφὴ

καὶ τὸ πολυτονικὸν τοῦ πράγματος,  

put the blame on Κ. Τ!).

ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΡΘΕΝΗ ἢ ΚΟΥΤΣΟΠΑΝΟΥ

 

« [...] αἱ μυλόπετραι ἐγύριζον μετ᾽ ἰλιγγιώδους ταχύτητος ἀλέθουσαι τὸν σῖτον, καὶ ἡ φτερωτὴ κάτωθεν εἰς τὴν ἐκβολὴν τοῦ νεροῦ ἐστρέφετο γοργῶς τέμνουσα εἰς μυρίας ἰριδωτὰς ἀργυρόχρους διαθλάσεις τὸ ὕδωρ [...] ».

                                                 

                                                Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης,

                                               «Βαρδιάνος στὰ σπόρκα», (1893) 

Ὁ ὑδρόμυλος  τοῦ Θεοδώρου Παν. Παρθένη, ὅπως σὲ προηγούμενη ἀνάρτησή μας, φαίνεται νὰ λειτουργεῖ τοὐλάχιστον ἀπὸ τὸ 1905 μὲ ἰδιοκτήτη τὸν πατέρα του, τὸν Παναγιώτη Παρθένη, ὅπως καταχωρίζεται στὸν ἐμπορικὸ ὁδηγὸ Ἰγγλέση τοῦ 1905-6.

1. Θεόδωρος Παν. Παρθένης 2. Κωνσταντῖνος Παν. Παρθένης 3. Σωτήρης Παν. Παρθένης 4. Ὄλγα (Χαλιμούρδα) συζ. Παν. Παρθένη 5. Μανθία Παν. Παρθένη 6. Εὐαγγελία μητέρα Παν. Παρθένη 7. Παναγιώτης Ἰωαν. Παρθένης 8. Ἀναστασία Παν. Παρθένη. Ἡ φωτογραφία ἐλήφθη περὶ τὸ 1920 καὶ ἀπὸ τὴν οἰκογένεια τοῦ μυλωθροῦ Παναγιώτη Ἰωαν. Παρθένη ἀπουσιάζει ὁ πρωτότοκος γιός του, Ἰωάννης. 

Ἐντὸς τοῦ μύλου.
Ἡ μυλόπετρα.
(φωτο.
Σπύρου Ἀριστ. Τσιώλη,
+ 13. 1. 2013) 

Ὁ Παναγώτης Ἰωαν. Παρθένης (περ. 1885- 1952) κατοικοῦσε λίγο πιὸ πάνω  ἀπὸ τὸν ὑδρόμυλο – στὸν δρόμο ἀπὸ τὸν συνοικισμὸ «Δένδρος» τῶν Μ. Βραγγιανῶν πρὸς τὸ Τρίδενδρο (τέως Βελισδόνι)‒ μὲ τὴν σύζυγό του Ὄλγα Χαλιμούρδα καὶ τὴν μητέρα του Εὐαγγελία, ἀπὸ τὴν ὁποία ἡ τοποθεσία ἔλαβε τὸ τοπωνύμιο «Βαγγελίνα». Τὸ ζεῦγος Παναγιώτη καὶ Ὄλγας Παρθένη ἀπέκτησε ἕξη παιδιά: τὸν Θεόδωρο (1906-1999), τὸν Κώστα, τὸν Ἰωάννη, τὴν Μανθία, τὸν Σωτήρη καὶ τὴν Ἀναστασία. Στὸν ἴδιο ἐμπορικὸ ὁδηγὸ τοῦ 1905-6, ἀναφέρονται στὰ Βραγγιανὰ ὡς ἰδιοκτῆτες ἀλευρομύλων οἱ: Κραβαρίτης Χ., Χαλιμπουρδᾶς <Χαλιμούρδας> Χ., Χαλιμπουρδᾶς <Χαλιμούρδας> Γ. καὶ ὡς ἰδιοκτῆτες ὑδρομύλων, οἱ: Παρθένης Βασίλειος καὶ Παρθένης Δ. Ἐπίσης στὸν ἴδιο ἐμπορικὸ ὁδηγὸ ἀναφέρονται -στὰ Βραγκ(γ)ιανὰ- ὡς καφεπῶλαι οἱ: Δημητρίου Λ. καὶ Σινητουρᾶς Δ. καὶ ὡς σιδηρουργὸς ὁ Παρθένης Β. (Μπούκας).

Βραγκ<γ>ιανά. Ὁδηγὸς
Ἰγγλέση 1905-6. 

Τὸν ὑδρόμυλο παρέλαβε ἀπὸ τὸν πατέρα του ὁ Θεόδωρος  καὶ συνέχισε τὴν λειτουργία του μαζὶ μὲ τὴ σύζυγό του Χαρίκλεια (1911-2003), μέχρι τὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1980. Τὸ σημεῖο ἀπὸ ὅπου ἔφερνε καὶ τροφοδοῦσε μὲ ἄφθονο νερὸ τὸν μύλο, ἡ λεγόμενη   «δέση», ἦταν κοντὰ στὸ γεφύρι τοῦ Δένδρου, ποὺ βρίσκεται στὴ σμίξη τοῦ Βραγγιανίτη ποταμοῦ μὲ τὸν Τροβατιανό.

Ἡ ''δέση''.
(φωτο.
Σπύρου Ἀριστ. Τσιώλη,
+ 13. 1. 2013) 

Ἐντυπωσιακὴ ἦταν ἡ εἰκόνα μὲ τὰ ἁπλωμένα μάλλινα ὑφασμένα κλινοσκεπάσματα καὶ στρωσίδια, ποὺ σχημάτιζαν ἕνα πολύχρωμο χαλὶ καθὼς στέγνωναν ἁπλωμένα στὶς πεζοῦλες, τὶς φράχτες καὶ τὶς λάκκες, πέριξ τοῦ μύλου καὶ τῆς κατοικίας τοῦ Θεοδ. Παρθένη, τοῦ μυλωθροῦ.

  Μία ὑπέροχη περιγραφὴ τοῦ μύλου αὐτοῦ καὶ τοῦ ζεύγους τοῦ μυλωνᾶ καὶ τῆς συζύγου του καταθέτει ὁ Ἄγγλος περιηγητὴς Tim Salmon σὲ ταξιδιωτικό του χρονικὸ γιὰ τὰ Ἄγραφα στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ ’70. Ὁ καλὸς φίλος καὶ ὑποστηρικτὴς τῶν Ἀγράφων μὲ μεθοδικότητα καὶ λεπτομερεῖς περιγραφές, ποὺ ὄχι μόνο δὲν κουράζουν ἀλλὰ γοητεύουν τὸν ἀναγνώστη καὶ συγκινοῦν ὅσους πρόλαβαν καὶ ἔζησαν τὸ λυκόφως τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, σκιαγραφεῖ στιγμιότυπα καὶ καταχωρίζει ἐντυπώσεις καὶ σκέψεις γιὰ τὴ διαβίωση μὲ ὅρους αὐτάρκειας στὶς ὀρεινὲς κοινωνίες, στὰ μέρη τῶν δυσπρόσιτων Ἀγράφων, μὲ τὰ ἀποτομώτατα καὶ ἀμφίκρημνα βουνά τους.

"Κρεμασμένα ἀπὸ τὴ μπάρα κατὰ μῆκος τῆς πρόσοψης
 τῆς πεζούλας βρίσκονταν μία σειρὰ ἀπὸ χαλιά,
ὅλα φωτεινὰ καὶ χνουδωτὰ
ἀπὸ τὸ πρόσφατο σφυροκόπημά τους μέσα στὸ νερό".
(φωτο. Παναγιώτη Θεοδ. Παρθένη)

 Ὁ  Tim Salmon περιγράφει τὴν ἐπίσκεψή του στὸν ὑδρόμυλο τοῦ Θόδωρου Παρθένη ‒μὲ τὸ παρωνύμιο Κουτσοπάνος‒ καὶ τὴ γνωριμία του μὲ τὸν μυλωνᾶ καὶ τὴ σύζυγό του. Πολὺ εὔστοχα τὰ σχόλιά του, ‒μὲ λογοτεχνικὴ χάρη γραμμένα‒, γιὰ τὸ κῦμα τῆς ἐσωτερικῆς μετανάστευσης (ἐποχιακῆς καὶ μόνιμης) ποὺ ἀλλάζει ριζικά, ἀλλὰ καὶ ὁριστικά, τὸν τρόπο ποὺ θὰ λειτουργοῦν πλέον οἱ ὀρεινὲς κοινωνίες. Πάνω ἀπὸ σαράντα χρόνια ἔχουν περάσει ἀπὸ τότε ποὺ κατέθεσε αὐτὲς τὶς σκέψεις του ὁ Tim Salmon. Τὸ 1995 ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Lycabettus Press κυκλοφορεῖται τὸ βιβλίο του μὲ τίτλο «Τhe Unwritten Places» καί, ὁ ἀναγνώστης διαπιστώνει ὅτι ὁ Ἄγγλος περιηγητὴς καὶ φίλος τῶν Ἀγράφων σὲ ὅλα ἔχει ἐπιβεβαιωθεῖ:

 

« [...] Μόλις πέρασα τὴ γωνία βρίσκονταν ὁ μύλος γιὰ τὸν ὁποῖο μοῦ εἶχαν πεῖ. Βρίσκονταν σὲ μία πεζούλα ἐννιὰ μὲ δέκα μέτρα πιὸ πάνω ἀπὸ τὸ μονοπάτι, περιτριγυρισμένος ἀπὸ δέντρα. Ὁ θόρυβος τοῦ νεροῦ ποὺ ἔπεφτε κάτω σὲ ἕναν κωνικὸ ἀγωγὸ ἦταν τρομερός. Ἦταν αὐτὸ ποὺ τώρα ξέρω πὼς λέγεται ντιστρέλα, μία μέθοδος ἐπεξεργασίας τοῦ φρεσκοϋφασμένου μαλλιοῦ.

Ἡ ''κάλανη''.
(φωτο.
Σπύρου Ἀριστ. Τσιώλη,
+ 13. 1. 2013) 

Δὲν μποροῦσα νὰ δῶ κανέναν, ἀλλὰ παρόλα αὐτὰ ἀποφάσισα νὰ πάω νὰ ρίξω μία ματιά. Τὰ σκαλοπάτια ἦταν καλυμμένα ἀπὸ μία κληματίδα. Κρεμασμένα ἀπὸ τὴ μπάρα κατὰ μῆκος τῆς πρόσοψης τῆς πεζούλας βρίσκονταν μία σειρὰ ἀπὸ χαλιά, ὅλα φωτεινὰ καὶ χνουδωτὰ ἀπὸ τὸ πρόσφατο σφυροκόπημά τους μέσα στὸ νερό. Στὸ ἄλλο ἄκρο τῆς πεζούλας ἡ ἐξωτερικὴ πόρτα μίας παράγκας ἔχασκε ἀνοιχτὴ ἀποκαλύπτοντας ἕνα ἡλικιωμένο ζευγάρι πάνω ἀπὸ μία φωτιά. Ὁ ἄνδρας βγῆκε ἔξω νὰ μὲ χαιρετίσει, ἀκολουθούμενος ἀπὸ τὴ μαυροφορεμένη του σύζυγο καὶ μὲ κάλεσαν νὰ καθίσω. Ἦταν πολὺ εὐγενικοὶ καὶ φιλικοί. Ἦταν ὅλο "παιδί μου" αὐτὸ καὶ "ἀγόρι μου"  τ' ἄλλο. Ἡ εὐγένειά τους φαινόταν ἀπολύτως εἰλικρινής· ἔνιωσα σὰν νὰ μοῦ εἶχε δοθεῖ μία εὐλογία, γιατί δὲν ἤμουν παρὰ ἕνας τυχαῖος περαστικὸς ἀπὸ τὶς ζωές τους.

Ἡ ἡλικιωμένη κυρία μοῦ ἔφερε ἕνα ποτήρι τσίπουρο, νερὸ καὶ ἕνα γλυκό. Ὁ ἄντρας της μοῦ εἶπε πὼς ἔφτιαχναν φλοκάτες (μαλλιαρὲς μάλλινες κουβέρτες καὶ χαλιά) ἀλλὰ πὼς καὶ ἄλλοι ἄνθρωποι ἔφερναν τὰ δικά τους  μάλλινα γιὰ  νὰ τὰ πλύνουν καὶ νὰ τὰ ξάσουν, ὅπως οἱ γυναῖκες ποὺ εἶχα δεῖ στὸ μονοπάτι. Ἀλλὰ δὲν ἄλεθαν ἀλεύρι πλέον· αὐτὸ τὸ ἔφερναν ἕτοιμο τώρα πιά.

Πάνω στὴν μπάρα κρεμόντουσαν δυὸ κάππες ἀπὸ φυσικὸ γκρίζο κατσικίσιο μαλλὶ γιὰ νὰ στεγνώσουν. Εἶχαν φτιαχτεῖ κατὰ παραγγελία δυὸ βοσκῶν οἱ ὁποῖοι εἶχαν προμηθεύσει  τὸ δικό τους μαλλί. Τοὺς ρώτησα ἂν μποροῦσαν νὰ φτιάξουν μία καὶ γιὰ μένα. Ναί, εἶπαν ἀλλὰ τὸ ζήτημα ἦταν νὰ προμηθευτοῦν τὸ σωστὸ  εἶδος μαλλιοῦ. Ὁ μύλος ἦταν τρομερὰ ἀπομονωμένος καὶ ἐξ αἰτίας τῆς θέσης του καὶ ἐξ αἰτίας τοῦ βουητοῦ τοῦ νεροῦ. Ἀναρωτήθηκα πῶς τὸ ἡλικιωμένο ζευγάρι τὰ ἔβγαζε πέρα σὲ αὐτὸ τὸ μοναχικὸ μέρος τὸν χειμώνα. Ἀλλὰ πλέον μόνο τὸ καλοκαίρι περνοῦσαν στὰ Ἄγραφα· ξεχειμώνιαζαν στὴν Ἀθήνα....».

                                                                    Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

Σημ.: ἡ ἀνακοίνωση θὰ δημοσιευθεῖ στὸ ἑπόμενο φ. 90 τῆς ἐφημερίδας ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ, Ἀπρ.-Μάιος- Ἰούν. 2022.

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΒΡΑΓΓΙΑΝΙΤΩΝ 1977

 

Ἱστορικὴ φωτογραφία 1^ης  Μαΐου 1977. Ὁμάδα Μεγαλοβραγγιανιτῶν ἑορτάζει τὴν Πρωτομαγιὰ σὲ δάσος τῆς Φυλῆς (Χασιά) κοντὰ στὸ ἱστορικὸ ἀρχαῖο Φρούριο Φυλῆς. Ἐξ  Ἀριστερῶν:  Σπύρος Ἀρ. Τσιώλης (†), Κων. Σπ. Τσιώλης, Σωκράτης Ἀρ. Τσιώλης (†), Μαρία συζ. Σωκρ. Τσιώλη (†), Παναγιώτης Ἀριστ. Τσιώλης (†), Βασιλικὴ συζ. Παναγ. Τσιώλη (†), Δήμητρα Παν. Τσιώλη-Παππᾶ,  Ἰωάννης Βασ. Παππᾶς, Μαρία σύζ. Ἀριστ. Τσιώλη (†), Ἀγγελικὴ συζ. Σπυρ. Τσιώλη, Νικόλαος Ἰωάν. Τσιώλης(†), Ἠλίας Γ. Χαλιμούρδας(†), Ἀριστείδης Σπ. Τσιώλης(†), Ἀριστ. Σωκρ. Τσιώλης, Θεόδωρος Κων. Μαγγόγιας, Δημήτριος (Τάκης) Ἰωαν. Τσιώλης (†). Φωτογράφος ἡ μὴ εἰκονιζομένη Ἀλεξάνδρα (Ἀλέκα) Παν. Τσιώλη.

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

 «Χριστὸς Ἀνέστη»

Τὸ ἱστολόγιο ellinomouseionagrafon.blogspot.com σᾶς εὔχεται τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη» μὲ τὸν λόγο τοῦ Καρπενησιώτη, μὲ ἀπώτερη καταγωγὴ ἀπὸ τὴ Γρανίτσα τῶν Ἀγράφων, Ζαχαρία Λ. Παπαντωνίου (1877-1940):

«Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ ἔχει τὴν ψυχολογίαν της. Καὶ τονίσασα τὸ "Χ ρ ι σ τ ὸ ς  Ἀ ν έ σ τ η" εἰς τὸν πλάγιον πρῶτον της, τὸν ἦχον τῆς ἀγαλλιάσεως καὶ τῆς πανηγύρεως, βεβαίως δὲν ἐτόνιζεν εἰς τὰ κουτουροῦ. Τὸ βυζαντινὸ "Χ ρ ι σ τ ὸ ς  Ἀ ν έ σ τ η" σκορπίζει τὴν πασχαλινὴν μέθην ἀπὸ αἰώνων».

Κων. Τσιώλης