''«ΑΡΑΤΕ ΠΥΛΑΣ...»'' καὶ ''ΠΑΣΧΑ ΡΩΜΕΪΚΟ"

 

Πάσχα τῶν Ἑλλήνων, ἤγουν Ρωμέϊκο, μὲ Παπαδιαμάντη καὶ Μωραϊτίδη* 

Ἀττικὸν Μουσεῖον 31-32 (1891) 335.

Εὐτυχεῖς, ἄγοντες πανήγυριν στὰ σπίτια των, οἱ ἀναγνῶστες τοῦ περιοδικοῦ «Ἀττικὸν Μουσεῖον» τοῦ Νικολάου Γ. Ἰγγλέση, τοῦ πασχαλινοῦ τεύχους τοῦ ἔτους 1891, καθὼς  βλέπουν, διαβάζουν στὸ ἴδιο τεῦχος ‒ἴσως γιὰ πρώτη φορὰ στὸν περιοδικό τύπο‒ δίπλα-δίπλα δύο ἑορταστικὰ πασχαλινὰ διηγήματα: τὸ ἕνα τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη (Σκιάθος 1851-1911) καὶ τὸ ἕτερο τοῦ τριτεξαδέλφου του Ἀλεξάνδρου Μωραϊτίδη (Σκιάθος 1850-1929). Τὸ διήγημα τοῦ Παπαδιαμάντη τιτλοφορεῖται «Πάσχα Ρωμέϊκο» καὶ φέρει τὸν ὑπότιτλο «Σύγχρονος ἠθογραφία» καὶ αὐτὸ τοῦ Μωραϊτίδη τιτλοφορεῖται «Ὁ Μπάρμπα-Κώστας ὁ Ὁλλαντέζος» καὶ ὑποτιτλοῦται ὡς «Θαλασσινὰ ἔθιμα».Τὸ διήγημα τοῦ Μωραϊτίδη ἐπαναδημοσιεύεται σὲ τόμο στὰ 1921, στὸν Β΄ τόμο τῶν Διηγημάτων τοῦ Μωραϊτίδη τῶν ἐκδόσεων Σιδέρη, ὅπου ὁ συγγραφέας του ἀλλάζει τὸν τίτλο, μὲ τὸν γνωστὸ στὶς ἄλλες ἐκδόσεις  καὶ μέχρι σήμερα "«Ἄρατε πύλας...»".

Εὐφράνθηκε ἡ ψυχή του, ἀληθινὸ Πάσχα ρωμέϊκο θὰ ἔκαμε τὸ ἀναγνωστικὸ κοινὸ μὲ τὸν γελαστὸ Μπάρμπα-Πύπη, στὸν Ἅγιο Σπυρίδωνα τὸν πολιοῦχο καὶ προστάτη τοῦ Πειραιῶς, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν περιπέτειά του στὸν δρόμο πρὸς τὸν Πειραιᾶ. Ὁ Κερκυραῖος Μπάρμπα-Πύπης ἦταν φίλος τοῦ Παπαδιαμάντη καὶ ἀμείλικτος κατήγορος τοῦ ρωμαϊκοῦ κλήρου. Ἦτο σχεδὸν ἀρχιτέκτων καὶ ὅλα παρ’αὐτῷ ἐμειδίων.

Ἀττικὸν Μουσεῖον 31-32 (1891) 335.

Ἀσφαλῶς οἱ ἀναγνῶστες θὰ γέλασαν, γέλωτα συμπαθείας, καὶ μὲ τὸν ἐκκλησιάρχη Μπάρμπα-Κώστα τὸν Ὁλλαντέζο, τὸν πέντε φορὲς θαλασσοπνιγμένο, ὁ ὁποῖος συνεπείᾳ τῆς τέλεσης μετ’ ἀκριβείας τοῦ διακονήματός του  ‒τῆς προσφιλοῦς ἀπομιμήσεως τοῦ ρόλου του ὡς Ἁδάρχου τῆς βραδυᾶς‒ ἔχασε ἕνεκα ἀπροόπτου παθήματός του τὰς δύο σειρὰς τῶν ὀδόντων του! Ἔλλείψει ὀδοντιάτρου ἐν Σκιάθῳ κατὰ τὰ 188... ἔτυχε τῶν πρώτων περιποιήσεων καὶ τῆς συντονωτάτης ἰατρικῆς περιθάλψεως ἐκ μέρους τῶν ἐπιτρόπων τῆς ἐνορίας του.

Ἀττικὸν Μουσεῖον 31-32 (1891) 351.

Στὴ δημοσίευση τῶν δύο διηγημάτων στὸ «Ἀττικὸν Μουσεῖον», ὅπου καὶ κοσμοῦνται μὲ δύο ὑπέροχα πρωτογράμματα, προηγεῖται, ‒σύπτωση;  προτύπωση τῆς γραμματολογικῆς ἐπικράτησης τοῦ Παπαδιαμάντη;‒ αὐτὸ τοῦ Παπαδιαμάντη (σελ. 347-348) κι  ἕπεται ἐκεῖνο τοῦ Μωραϊτίδη (σελ. 351-353). Ὅμως, ὁ Μωραϊτίδης, στὴ δημοσίευση τοῦ «Ἀττικοῦ Μουσείου», φέρει ἐπιπλέον, πολὺ καλλιτεχνικώτερον ἐκείνου τοῦ Παπαδιαμάντη, ὑπέτιτλο κόσμημα!

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

 * πρώτη ἔντυπη δημοσίευση στὰ Χρονικὰ Δυτικῆς Μακεδονίας τῶν Γρεβενῶν, φ. 918, σ. 15.