Ἑλληνομουσεῖον (τό). Ὀνομασία διδομένη πολλαχοῦ, ἐπὶ Τουρκοκρατίας, εἰς τὰ σχολεῖα ἀνωτέρων πως σπουδῶν. Περί «κοινῶν ἑλληνομουσείων ἐπ᾿ ὠφελείᾳ τοῦ γένους κοινῇ» γίνεται λόγος καὶ ἐν σιγιλλίῳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Γρηγορίου Ε', ἐκδοθέντι κατ᾿ Αὔγουστον τοῦ 1819.


Σ᾿ αὐτὸν τὸν διαδικτυακὸ χῶρο, ποὺ ἀπευθύνεται στοὺς φίλους τῆς χώρας τῶν Ἀγράφων, φιλοξενοῦνται κείμενα, ἄρθρα, μελέτες, ἀνακοινώσεις, βιβλία εἰκόνες, ταινίες ποὺ ἀφοροῦν ἢ παραπέμπουν στὴν ἱστορία, τὸν πολιτισμό, τὶς παραδόσεις, τὸ φυσικὸ περιβάλλον τοῦ ἱστορικοῦ χώρου τῶν Ἀγράφων, ὅπως αὐτὸς ἦταν γνωστὸς στὴν ὕστερη βυζαντινὴ ἀλλὰ καὶ μεταβυζαντινὴ ἐποχή. Σκοπὸς τῆς δημιουργίας του εἶναι νὰ γίνουν γνωστὰ καὶ νὰ ἀναδειχθοῦν, κατὰ τὰς δυνάμεις ἡμῶν, ὅλα ἐκεῖνα τά ‒ἀνὰ τοὺς αἰῶνες‒ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τοῦ τόπου μας καὶ τῶν ἀνθρώπων του.

Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2015

Ο ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ, ΕΚ ΡΙΧΟΒΟΥ ΑΓΡΑΦΩΝ

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ  ΕΚΔΗΛΩΣΗ
ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΩΝ ΕΥΡΥΤΑΝΩΝ ΑΓΙΩΝ
(ΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΑΓΙΟΣ ΕΦΕΤΟΣ,  Ο ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ, ΕΚ

ΡΙΧΟΒΟΥ ΑΓΡΑΦΩΝ)

                                                Π  Ρ  Ο  Σ  Κ  Λ  Η  Σ  Η
Πανευρυτανικὴ Ἕνωση καὶ  ἡ Ἀδελφότητα Γρανιτσιωτῶν Εὐρυτανίας «Ὁ Νεομάρτυς Μιχαήλ» σᾶς προσκαλοῦν  νὰ τιμήσετε μὲ τὴν παρουσία σας  στὴν καθιερωθεῖσα Θρησκευτικὴ καὶ Πνευματικὴ ἐκδήλωση, πρὸς τιμὴν τῶν Εὐρυτάνων Ἁγίων (ἐφέτος θὰ τιμηθεῖ ὁ Ὁσιομάρτυρας Δαμιανός, ἐκ Ριχόβου Ἀγράφων), ποὺ θὰ πραγματοποιηθεῖ τὸ Σάββατο, 28 Νοεμβρίου 2015 στὸν Ἱ. Ναὸ  τοῦ ἐκ Γρανίτσης Νεομάρτυρα Μιχαήλ, ποὺ βρίσκεται στὸν χῶρο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Βύρωνα.

Ὁ  Ἅγιος  Ὁσιομάρτυρας Δαμιανός, ἐκ Ριχόβου Ἀγράφων

Γεννήθηκε στὶς ἀρχὲς τοῦ 16ου αἰ. ἀπὸ εὐσεβεῖς γονεῖς στὸ Ρίχοβο τῶνἈγράφων.  Τὰ πρῶτα γράμματα ἔμαθε σὲ μοναστήρι τῆς περιοχῆς του, ὅπου τὸν ἐμπιστεύτηκαν οἱ γονεῖς του.   Σὲ νεαρὴ ἡλικία κατέφυγε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Φιλοθέου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπου καὶ ἐκάρη Μοναχός. Γιὰ αὐστηρότερη καὶ ἡσυχαστικότερη ἀσκητικὴ ζωὴ ἀπεχώρησε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τῆς μετανοίας του καὶ ἐπὶ τριετία ἔζησε  ὡς ἀναχωρητὴς κοντὰ στὸν σημειοφόρο καὶ θαυματουργὸ Γέροντα Δομέτιο. Στὴ συνέχεια,  ὑπακούοντας σὲ θεία φωνή, ἄφησε τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἐπανῆλθε στὸν κόσμο.
                Τὸ κηρυκτικό – ἱεραποστολικὸ ἔργο του  ἄρχισε στὴν περιοχὴ τοῦ Ὀλύμπου, ὅπου ὅμως σύντομα συκοφαντήθηκε στοὺς Ἀγαρηνοὺς  ἀπὸ ψευτοχριστιανούς, ὡς πλάνος καὶ ἀπατεώνας, σὲ σημεῖο ποὺ ἀναγκάστηκε  νὰ  ἐγκαταλείψει τὴν περιοχὴ καὶ νὰ ἐγκατασταθεῖ ἀρχικὰ στὰ μέρη τοῦ Κισσάβου καὶ τῆς Λάρισας καὶ κατόπιν στὰ  μέρη τῶν Ἀγράφων,  τὰ ὁποῖα, γιὰ τοὺς ἴδιους λόγους  ἐγκατέλειψε καὶ ἐπανῆλθε στὴν περιοχὴ τοῦ Κισσάβου, ὅπου ἔκτισε τὴ Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου. Ἡ φήμη του ὅτι ἦτο γνωστικὸς καὶ μὲ πολλὰ θεῖα χαρίσματα διαδόθηκε σύντομα σὲ ὅλη τὴν περιφέρεια, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ συρρέουν ἐκεῖ καθημερινὰ πολλοὶ χριστιανοί. Ἀλλὰ καὶ πάλι, ὕστερα ἀπὸ σχετικὲς συκοφαντίες  συνελήφθη ἀπὸ Ἀγαρηνοὺς καὶ παραδόθηκε στὶς δικαστικὲς ἀρχὲς τῆς Λάρισας μὲ τὶς κατηγορίες ὅτι ἐμποδίζει τὶς ἀγοραπωλησίες τῆς Κυριακῆς καὶ ὅτι διδάσκει τοὺς χριστιανοὺς  ἐμμονὴ στὴν πίστη τους…
                Τελικά,ὕστερα ἀπὸ φρικτὰ βασανιστήρια 15 ἡμερῶν, ἀφοῦ τὸν κρέμασαν σὲ μία φούρκα, ἔκοψαν τὸ σχοινὶ καὶ ἡμιθανὴ τὸν ἔκαψαν, ἡ δὲ τέφρα του σκορπίστηκε στὰ νερὰ τοῦ παρακείμενου ποταμοῦ Πηνειοῦ…. Μαρτύρησε στὶς 14 Φεβρουαρίου 1568.                                              
                              Ἀπολυτίκιο τοῦ Ἁγίου (Ἦχος   πλ. α΄)
                Ἐν ἀσκήσει ἐκλάμψας ὡς ἄστρον πάμφωτον, μαρτυρικῶς ἠγωνίσω ὑπὲρ τῆς δόξης Χριστοῦ, Ἀποστόλων ἐν ψυχῇ ζῆλον κτησάμενος. Ὅθεν ἀξίως δοξασθείς, Ὁσιομάρτυς τοῦ Χριστοῦ, Δαμιανὲ θεοφόρε, ἀδιαλείπτως δυσώπει, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. 
                                                                                                                                                               Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

ΤΟ ΠΕΤΡΗΛΟ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης
 Τὸ Πετρῆλο τῶν Ἀγράφων, βάσει ὀθωμανικῶν ἐγγράφων καὶ χειρόγραφων πηγῶν


Τὸ Πετρῆλο, χωριὸ τοὐλάχιστον τῆς ὕστερης βυζαντινῆς περιόδου, ἐμφανίζεται –βάσει γραπτῶν πηγῶν‒ ἀπὸ τοὺς χρόνους τῆς πρώιμης Τουρκοκρατίας, ἀλλὰ καὶ ὣς τὰ τέλη τοῦ 17ου αἰ., ὡς τὸ μεγαλύτερο, πληθυσμιακὰ καὶ δημοσιονομικὰ χωριὸ τῆς περιφέρειας τῶν Ἀγράφων καὶ σημαντικὸς διαμετακομιστικὸς κόμβος στὸν δρόμο ἐπικοινωνίας τῆς Δυτ. Στερεᾶς Ἑλλάδας καὶ τῶν νήσων τοῦ Ἰονίου μὲ τὴν περιοχὴ τῆς Θεσσαλίας καὶ τὴ Β. Ἑλλάδα.  



Ἱεροδικαστικὸς κώδικας μὲ ταξινομικὴ ἔνδειξη Τ4 τῆς ὀθωμανικῆς ἀρχειακῆς συλλογῆς τῶν Γ.Α.Κ. ‒Ἀρχεῖα ν. Κοζάνης, σ. 74 (λεπτομέρεια). Ὑψηλὴ διαταγὴ γιὰ τὴ γρήγορη ἀποστολὴ τῶν κεφαλικῶν φόρων τῶν χωριῶν Petril (Πετρῆλο) καὶ İvlaş (Βλάσι), γιὰ τὸν ἐφοδιασμὸ μὲ κερί (τοῦ αὐτοκρατορικοῦ Μαγειρείου). Ἡ διαταγὴ ἐκδίδεται στὴν Ἀδριανούπολη στὶς 8 Ἰουλίου 1663 (2 Zilhicce 1073). Βλ.  Καμπουρίδης, Κ. Ε., Ἡ νεότερη Ἑλλάδα μέσα ἀπὸ ὀθωμανικὲς ἀρχειακὲς πηγές. Οἰκονομία, θεσμοὶ καὶ κοινωνία στὴ Θεσσαλία τοῦ 17ου αἰῶνα, ἐκδ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2009, σ. 336, 745. 

Τὰ φορολογικὰ κατάστιχα τῆς περιόδου τῆς Τουρκοκρατίας μᾶς παραδίδουν τὸ Πετρῆλο ὡς ἕναν τόπο δημογραφικὰ ἀκμαῖο καὶ σὲ καλὴ οἰκονομικὴ κατάσταση, ποὺ ἀποτελεῖ μία ἀξιόλογη πηγὴ ἐσόδων τοῦ Ὀθωμανικοῦ Κράτους. Τὸ χωριὸ ὀργανωμένο, ὅπως καὶ σήμερα, σὲ συνοικισμοὺς δεσπόζει στὰ βόρεια τῶν Ἀγράφων.

    

        «ἀπὸ τοῦ πετρήλλου», 
ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου

 Τρεῖς ἀπὸ τοὺς λογίους τῆς Αἰτωλίας καὶ τῶν Ἀγράφων ‒Εὐγένιος Γιαννούλης, Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος, Ἀθανάσιος ὁ Ἐλάχιστος‒ ἐπισκέφθηκαν, βάσει τῶν ἐπιστολῶν τους, τὸ Πετρῆλο σὲ διαφορετικὰ χρονικὰ διαστήματα καὶ εἶχαν στενὲς σχέσεις μὲ τὴν τοπικὴ κοινωνία, τὴ μονή (Γενεσίου τῆς Θεοτόκου) τοῦ Πετρήλου καὶ μὲ τὴ μοναχικὴ ἀδελφότητά της, ποὺ ἦταν σὲ ἀκμὴ κατὰ τὸν 17ο καὶ τὸν 18ο αἰώνα. Μὲ τὴ λογιοσύνη τους καὶ τὸ κῦρος τῆς προσωπικότητος τους, ἔχαιραν ἐμπιστοσύνης καὶ ἐκτιμήσεως ἀπὸ τὶς διοικητικὲς καὶ τὶς ἐκκλησιαστικὲς ἀρχὲς τοῦ τόπου, καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀπευθύνονταν σὲ αὐτοὺς γιὰ τὴ διευθέτηση ζητημάτων τους, ἀκόμη καὶ διαφορῶν τους. Ἀκόμη καὶ σήμερα τὸ Πετρῆλο εἶναι ἕνας τόπος ποὺ διατηρεῖ καὶ ἀναδεικνύει τὴν ἱστορικὴ καὶ πολιτιστικὴ κληρονομιὰ τοῦ παρελθόντος του καὶ μὲ τὴ δημογραφικὴ δυναμικὴ καὶ τὶς ἀναπτυξιακὲς δυνατότητες ποὺ διαθέτει εὐελπιστεῖ νὰ συνεχίσει νὰ εἶναι ἕνας τόπος εὐημερείας καὶ προόδου.