ΠΟΛΕΩΣ ΑΛΩΣΙΣ

                      «Θὰ παρέλθῃ ἄλλη μία 29^η Μαΐου»

 Ζαχαρίας Παπαντωνίου:  Ὁ  τελευταῖος τῶν ἐστεμμένων Παλαιολόγων 

Kομβικὸ καὶ συμβολικὸ τῆς μετέπειτα πορείας τοῦ Ἑλληνισμοῦ γεγονὸς καὶ ἀπὸ τὶς μεγάλες ὧρες τῆς ἀνθρωπότητας εἶναι ἡ Ἅλωσις τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς ἀνάσσης πασῶν τῶν πόλεων. Ποτὲ ἡ ἀνθρωπότητα δὲν θὰ μπορέσει νὰ ἀποτιμήσει  σὲ ὅλη του τὴν ἔκταση  τὸ Κακὸ ποὺ εἰσῆλθε ‒καί, φεῦ, παραμένει ἀκόμη‒ ἀπὸ τὴν Κερκόπορτα, ἐκείνη τὴ δραματικὴ μέρα, οὔτε τὸ τί ἔχασε ὁ πνευματικὸς κόσμος. Ἡ μοιραία Κερκόπορτα καθόρισε καταλυτικὰ τὴν ἱστορικὴ συνέχεια τοῦ Κόσμου. Ὁ τελευταῖος αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου ἔπεσε, ὡς γενναῖος, δοξασμένα, μαζί μὲ τὴν αὐτοκρατορία του. Δὲν συνθηκολόγησε δὲν παραδόθηκε καὶ ἔμεινε σύμβολο ἀντίστασης, ποὺ ἐπὶ τέσσερις αἰῶνες ἐμπνέει τοὺς συνεχιστὲς τῆς φρουρᾶς του, τοὺς ἀγωνιστὲς μιᾶς Παλιγγενεσίας, ποὺ τελικὰ πραγματώθηκε μὲ τὸν Ἀγώνα τοῦ ’21.

Χρῆστος Δαδούδης, Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος

Κορυφαῖο πρωταγωνιστικὸ ἱστορικὸ πρόσωπο τῆς Ἁλώσεως τῆς Πόλης ἦταν ἀναμφίβολα ὁ Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, ὁ δραματικὸς μάρτυρας τοῦ Γένους, τῆς πίστης καὶ τῆς πατρίδας, τὸ εὐγενικὸ θῦμα τῆς ἀπώλειας τῶν λειψάνων μιᾶς χιλιετοῦς Αὐτοκρατορίας, ὁ ὁποῖος θυσιαζόμενος, ταυτόχρονα, δίδει τὸ ἔναυσμα στοὺς ἐπιγενόμενους γιὰ τὸ ξεκίνημα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ. Οἱ ἐπάλξεις τῆς Πόλεως, ἡ πύλη τοῦ Ρωμανοῦ εἶναι τὸ βῆμα ἀπ’ ὅπου ὁ τελευταῖος τῶν ἐστεμμένων Παλαιολόγων ἀνακοινώνει τὸ νέο ξεκίνημα τῆς Ρωμηοσύνης. Ὁ Κωνσταντάκης τοῦ πεντασήμου Ζαγορίσιου ἄσματος, μὲ τὸν ἡρωϊκό του θάνατο, ‒τὴν 29^η Μαΐου, τὴν  "Μαύρη" Τρίτη τοῦ Ἑλληνισμοῦ‒   προετοιμάζει τὴν ἐθνικὴ συνείδηση, ἡ ὁποία θὰ ὁδηγήσει στὸν ἀγώνα τοῦ ’21 καὶ ἀποτελεῖ τὸν βασικὸ κρίκο ποὺ συνδέει τὴν τρισχιλιετῆ ἱστορία τοῦ Γένους.

Ὁ λογοτέχνης καὶ δημοσιογράφος Ζαχαρίας Παπαντωνίου (Καρπενήσι 1877-Ἀθήνα 1940), ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὴν ἐμβληματικὴ μορφὴ καὶ τὸν ἡρωϊσμὸ τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, χρονογραφεῖ, στὶς 29 Μαΐου 1900, στὴν ἐφημερίδα Σκρίπ, στὴ στήλη «Σημειώσεις Ἀθηναίου» μὲ τὴν ὑπογραφή Ζ.Π., γιὰ τὸ δράμα τῆς πολυδακρύτου βασιλευούσης. Μὲ δραματικὴ γλαφυρότητα καὶ ἔνταση, σὰν νὰ ζεῖ κι ὁ ἴδιος στιγμὲς τῆς Ἅλωσης, σκιαγραφεῖ τὸν γενναῖο Αὐτοκράτορα καὶ καταγράφει τοὺς συμβολισμοὺς καὶ τὶς ἐλπίδες ποὺ γέννησε ἡ θυσία του.

Μὲ ἕνα αἴσθημα πικρίας διαπιστώνει ὅτι στὴν Πρωτεύουσα, αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ ἡμέρα περνᾶ σὰν ὅλες τὶς ἄλλες,  χωρὶς οἱ Ἀθηναῖοι νὰ βιώνουν τὸ πνεῦμα καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς αὐτοθυσιαστικῆς πορείας τοῦ Κωνσταντίνου Δραγάση καὶ τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς Πόλης. Χωρὶς νὰ διαφαίνεται ἐάν :

 

«...ὑπάρχῃ ἀκόμη ἑλληνικὴ ψυχὴ καὶ σπάθη τείνουσα τὴν αἰχμήν της πρὸς τὴν Ἑπτάλοφον». 

Στὰ Ἄγραφα, πάντως, μέχρι καὶ τὴν δεκαετία τοῦ ’80 θεωροῦνταν κακοτυχιὰ νὰ ταξιδεύει κανεὶς ἡμέρα Τρίτη τῆς ἑβδομάδας. Τόσο βαθειὰ ριζωμένη ἦταν ἡ αἴσθηση τῆς ἀπώλειας ἀπὸ τὴν  πτώση τῆς Πόλης στὴ συνείδηση τῶν κατοίκων. Ἐντελῶς ἀγράμματες ἡλικιωμένες Ἀγραφιώτισσες, κάτι σὰν τὰ θυμόσοφα γραΐδια τοῦ Μωραϊτίδη καὶ τοῦ Παπαδιαμάντη, ἅμα ἔβλεπαν πὼς κάποιος ἀναχωροῦσε γιὰ ταξίδι ἡμέρα Τρίτη φώναζαν:

—Ποῦ παϊένιτι πιδάκι μ’; Σήμιρα ἔπισ’ ἡ Πόλ’!

 

*

ΚΕΙΜΕΝΟ

 

«ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥ 

Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Θὰ παρέλθῃ καὶ αὐτὴ ἡ ἡμέρα μὲ ἕνα ἥλιον ἀνεγειρόμενον ἀπὸ τὴν Πεντέλην καὶ κλίνοντα ὄπισθεν τῆς Ἀκροπόλεως. Θὰ παρέλθῃ ἄλλη μία 29^η Μαΐου. Καὶ ὀλίγοι θὰ ἀκούσουν πάλιν ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ἱστορίας τὸν ὀλολυγμὸν τῶν κωδώνων, ἐκεῖνον μὲ τὸν ὁποῖον ἐθρήνησε τὴν τελευταίαν της ἡμέραν ἡ βασιλεύουσα:

Σημαίνει κι ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ

τὸ μέγα μοναστῆρι

μὲ τετρακόσια σήμαντρα

κ’ἑξῆντα δυὸ καμπάνες.

 

Καὶ ὀλίγοι θὰ ἴδουν τὴ λάμψιν ἑνὸς σπαθιοῦ τὸ ὁποῖον ἐν ὑστάτῳ κραδασμῷ σχίζει τὸν ἀέρα ἐπὶ τῆς πύλης τοῦ Ρωμανοῦ καὶ ὀλίγοι θὰ μετρήσουν ‒ὠϊμέ‒ τὸν ἀμέτρητον δρόμον ποὺ ἐβάδισεν ὁ χρόνος ἀφότου ἐπὶ τῶν προμαχώνων τῆς Ἑλληνικῆς αὐτοκρατορίας ἐδούπησε τὸ σῶμα τοῦ τελευταίου τῶν ἐστεμμένων Παλαιολόγων. Τώρα, ἀπὸ τὴν λάμψιν τῆς πορφύρας, ἀπὸ τὸ χρυσοῦν μεσουράνημα τοῦ στέμματος, ἀπὸ τὸ φῶς τῶν θρόνων καὶ τῶν ναῶν τῆς πολυδακρύτου βασιλευούσης, σώζεται ἡ μικρὰ τρεμολαμπὴ μιᾶς λυχνίας, τῆς λυχνίας ποὺ καίει ἐπὶ τοῦ σωζομένου εἰς τὴν Πόλιν τάφου τοῦ Κωνσταντίνου Δεκάτου πρώτου Δραγάση Παλαιολόγου, τῆς λυχνίας τῆς ὁποίας τὸ ἔλαιον παρέχει τὸ ταμεῖον τοῦ Σουλτάνου.

Καὶ σήμερον τὸ φάσμα μιᾶς αἱμοφύρτου κεφαλῆς ἀπορφανισμένης τοῦ στέμματος θ’ἀνυψωθῇ ἐπάνω εἰς τὴν βασιλεύουσαν, ὅπως ἀνυψώθη ἡ κεφαλὴ ἐκείνου τὴν ἡμέραν τῆς ἁλώσεως ἐπὶ τῆς αἰχμῆς τῆς Ἀγαρηνῆς σπάθης καὶ ἐπὶ τοῦ κίονος τοῦ Αὐγουσταίου.

Καὶ θὰ εἶσαι σύ, Αὐτοκράτωρ, μὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ποὺ δὲν ἔκλεισε κανείς ἀφότου ἔπεσες ἐπὶ τῆς Πύλης τοῦ Ρωμανοῦ, θὰ εἶσαι σὺ βυθίζων τὰ βλέμματα εἰς τὰ χαμένα βασίλεια καὶ ζητῶν εἰς τὰς σκλαβωμένας ἐκτάσεις καὶ εἰς τὰς ἐλευθέρας γωνίας νὰ ἴδῃς ἐὰν ὑπάρχῃ ἀκόμη ἑλληνικὴ ψυχὴ καὶ σπάθη τείνουσα τὴν αἰχμήν της πρὸς τὴν Ἑπτάλοφον.

Καὶ θὰ παρέλθῃ καὶ αὐτὴ ἡ 29^η Μαΐου.

Τὴν πρωΐαν θὰ ἀνατείλῃ ὁ αἰώνιος ἥλιος καὶ τὸ δειλινὸν θὰ δύσῃ ὁ αἰώνιος ἥλιος —ἕν στέμμα βυθιζόμενον μαζὺ μὲ τὰ ράκη βυσσίνης πορφύρας, μέσα εἰς τὰ σκότη τὰ ἄλυτα.

Ζ.Π.»