4 ΜΑΡΤΙΟΥ 1851. ΓΕΝΕΘΛΙΟΝ ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ*

 

Ὁ δαφνοστεφὴς Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καὶ

 ὁ γόης συγγραφεὺς Ζαχαρίας Παπαντωνίου μὲ τὰ γελαστὰ εἰδώλιά του

 

Τὸ 1912, τὸν Μάρτιο, γενέθλιο μῆνα τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, κυκλοφορεῖ τὸ λογοτεχνικὸ περιοδικὸ Ὁ Καλλιτέχνης, «Εἰκονογραφημένον περιοδικὸν ἐκδιδόμενον ἐν Ἀθήναις» ὅπως αὐτοπροσδιορίζεται, μὲ ἐξώφυλλο τὴ φωτογραφία τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη διακοσμημένη μὲ χρωμολιθογραφικὰ στολίδια τοῦ γλύπτη, ζωγράφου καὶ εἰκονογράφου Π. Ι. Ρούμπου (1873-1942).

Ὁ Καλλιτέχνης, ἐξώφυλλο.
Ἡ φωτογραφία τοῦ Παπαδιαμάντη 
εἶναι τοῦ Γ. Χατζόπουλου (1908).   

Στὴν ἐφ. Ἐμπρὸς στὸ φύλλο τῆς 29ης Μαρτίου 1912 σχολιάζεται ἡ ἔκδοση ‒τὴν προηγουμένη, 28η Μαρτίου 1912‒  τοῦ νέου τεύχους  24 τοῦ περιοδικοῦ  Ὁ Καλλιτέχνης, ἀπὸ τὸν ἀνώνυμο ἀρθρογράφο τῆς στήλης «ΠΕΝΝΙΕΣ». Δηλώνει πὼς ἕναν χρόνο μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, τὸ περιοδικὸ τιμῶντας τὴν μνήμη του, πέραν τοῦ καλλιτεχνικοῦ ἐξωφύλλου μὲ τὴν φωτογραφία τοῦ Παπαδιαμάντη, ξεκινᾶ τὴ δημοσίευση δύο ἀνεκδότων διηγημάτων του, «Δημαρχίνα νύφη» ωκαὶ «Τραγούδια τοῦ Θεοῦ». 

Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου

Τέλος ὁ ἀρθρογράφος ἐπισημαίνει, πέραν τῶν ὑπολοίπων περιεχομένων τοῦ τεύχους, καὶ τὸ γεγονὸς τῆς δημοσίευσης γελοιογραφικῶν πορτραίτων τοῦ Καρπενησιώτη ‒μὲ ἀπώτερη καταγωγὴ ἀπὸ τὴν Γρανίτσα τῶν ἱστορικῶν Ἀγράφων‒ λογίου-δημοσιογράφου Ζαχαρία Παπαντωνίου (Καρπενήσι 1877 - Ἀθήνα 1940), ποὺ ἀναδεικνύουν καὶ τὴν εἰκαστικὴ πλευρὰ τοῦ ἔργου του:

«Τραγούδια τοῦ Θεοῦ»,
Ὁ Καλλιτέχνης 24 (1912) 423. 

 

—Ὡραιότατος ὁ «Καλλιτέχνης» τοῦ Μαρτίου ποὺ ἐξεδόθη χθές.

—Τὸ πολύχρωμον ἐξώφυλλόν του εἶναι τιμητικῶς ἀφιερωμένον εἰς μνήμην τοῦ Παπαδιαμάντη μὲ τὴν δαφνοστεφῆ εἰκόνα τοῦ διηγηματογράφου.

—Εἰς τὸ τεῦχος αὐτὸ ἀρχίζει ἡ δημοσίευσις τῶν ἀνεκδότων διηγημάτων τοῦ Παπαδιαμάντη. Δημοσιεύονται δύο χαρακτηριστικώτατα τῆς τέχνης του, ἡ «Δημαρχίνα νύφη» καὶ τὰ «Τραγούδια τοῦ Θεοῦ».

—Ἐπίσης μεταξὺ τῶν ἐκλεκτῶν περιεχομένων τοῦ μοναδικοῦ μας φιλολογικοῦ περιοδικοῦ διακρίνομεν χαρακτηρισμὸν περὶ τοῦ ποιητοῦ Ἐπαμ. Δεληγιώργη, ὑπὸ Κ. Οὐράνη, καὶ ὡραίας μεταφράσεις τῶν γαλλιστὶ ἐκδοθέντων ποιημάτων του ὑπὸ Ν. Καρβούνη.

—Καὶ εἰς τὸ τεῦχος αὐτὸ μὲ τὸ ὁποῖον ὁ «Καλλιτέχνης» συνεπλήρωσεν αἰσίως τὸ β΄ ἔτος τῆς ἐκδόσεώς του, δημοσιεύονται ἀκόμη ὁ «Νιτσεϊσμὸς ὡς κοινωνικὴ θεωρία», ὁ «Φταίστης» διήγημα τοῦ κ. Βουτυρᾶ, τὸ «Φεγγαροπούλι» διήγημα τοῦ Χάρη Ἐπαχτίτη κλπ.

—Καὶ μία ἔκπληξις, ἡ συνέχεια τῶν περιφήμων γελοιογραφικῶν πορτραίτων τοῦ κ. Ζαχαρίου Παπαντωνίου».

 

Ὁ διευθυντὴς τοῦ Καλλιτέχνη Γεράσιμος Βῶκος (Πάτρα 1868 – Παρίσι 1927) σχολιάζει ἀπὸ τὶς στῆλες τοῦ περιοδικοῦ πὼς μὲ ἀφορμὴ τὸν ἀποκρηάτικο ἑορτασμὸ τοῦ 1912 συναντήθηκε πρὸς διασκέδασιν καὶ ἀναψυχήν, σὲ ἀπόμερο καφενεῖο τῶν Ἀθηνῶν, μὲ λογοτεχνικὴ συντροφιὰ τῆς ἐποχῆς: Στέφανος Μαρτζώκης, Ἰωάννης Γρυπάρης, Ἀνδρέας Καρακαβίτσας, Ἰωάννη Βλαχογιάννης καὶ Ζαχαρίας Παπαντωνίου.

Ἐκεῖ ἀναφέρει ὅτι ὁ Παπαντωνίου, ὁ πνευματώδης χρονογράφος καὶ γόης συγγραφεύς, ἀλλὰ καὶ γελοιογράφος ἐξ ἴσου ἐκλεκτός, ὅπως τὸν χαρακτηρίζει, φιλοτέχνησε σκίτσα λογίων καὶ εἰκαστικῶν. Μεταξὺ αὐτῶν ξεχωρίζουν αὐτὸ τοῦ ἀδελφοῦ του Χαρίλαου Παπαντωνίου (Καρπενήσι 1867-Ἀθήνα 1932) μὲ αὐτὸ τὸ βυζαντινὸν ἀσκητικὸν πρόσωπον, τοῦ εἰκαστικοῦ Πέτρου Ρούμπου ποὺ φιλοτέχνησε τὸ ἐξώφυλλο τοῦ περιοδικοῦ τὸν συμπαθῆ καλλιτέχνην μὲ τὸ ἐταστικὸν καὶ διερευνητικὸν βλέμμα καὶ μὲ τὰ γωνιώδη καὶ ὀξέα χαρακτηριστικά, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἰδίου τοῦ διευθυντῆ τοῦ περιοδικοῦ Γεράσιμου Βώκου· ἡ ἀσχημοτέρα ἀπὸ ὅλες μουτζοῦνα τῆς ἀποκρηάτικης βραδυᾶς, ὅπως χαριτολογικὰ σχολιάζει τὸ γελοιογραφικό του πορτραῖτο.

Ὁ Γερ. Βῶκος, καταλήγει ἐκφράζοντας τὸν θαυμασμὸ καὶ τὰ συγχαρητήριά του στὸν Ζαχαρία Παπαντωνίου γιὰ τὰ γελαστὰ εἰδώλιά του, σημειώνοντας μάλιστα πώς κατατάσσει τὴν ἀποκρηάτικη αὐτὴ βραδυὰ ὡς μία ἀπὸ τὶς ὡραιότερες τῆς ζωῆς του: 

 

Τὴν τελευταίαν Κυριακὴν τῶν Ἀπόκρεω μία ὁμὰς φίλων καὶ συναδέλφων πρὸ τοῦ καταλήξῃ εἰς ἕνα βακχικὸν συμπόσιον, ὅπου ἦλθαν θριαμβευτικῶς ἐπευφημούμενοι οἱ κ. κ. Μαρτζώκης, Καρκαβίτσας, Βλαχογιάννης, Γρυπάρης, ἐπέρασε λίγες εὐχάριστες ὧρες σὲ ἕνα ἀπόμερο καφενεῖο. Ἐκεῖ ὁ Ζαχαρίας Παπαντωνίου ὁ ὁποῖος ὅταν θέλῃ δὲν εἶναι μόνον πνευματώδης χρονογράφος καὶ γόης συγγραφεύς, ἀλλὰ καὶ γελοιογράφος –πιστεύομεν ἐξ ἴσου ἐκλεκτός– εἶχε τὴν ἔμπνευσιν νὰ προσθέσῃ καὶ ἄλλα γελαστὰ εἰδώλια εἰς τὴν γελοιογραφικήν του πινακοθήκην,

...Ἔπειτα ὁ ἀδελφὸς τοῦ κ. Ζαχαρίου Παπαντωνίου κ. Χαρίλαος Παπαντωνίου. Ἡ γραμμὴ ποὺ περνᾶ ἀπὸ αὐτὸ τὸ βυζαντινὸν ἀσκητικὸν πρόσωπον εἶναι σὰν οἱ ἀστραπὲς τοῦ πνεύματός του ποὺ ἔχει τὴν ὁρμὴν τὴν ὁποίαν ἀπὸ πέρισυ ἤρχισε γνωρίζων εἰς τὸ κοινὸν ὁ "Καλλιτέχνης". Μὲ θαυμαστὴν εὐχέρειαν, μὲ μοναδικὴν ἀνεύρεσιν τῆς χαρακτηριστικῆς γραμμῆς ἀπέδωκε τὰς γελοιογραφίας τῶν ἀπαρτιζόντων τὸν ὅμιλον αὐτόν.

... Ἀλλὰ ποία ἐπιτυχία στὴν ἀπόδοσι τῆς φυσιογνωμίας τοῦ γλύπτου καὶ ζωγράφου κ. Πέτρου Ρούμπου! Ὅσοι γνωρίζουν τὸν συμπαθῆ καλλιτέχνην μὲ τὸ ἐταστικὸν καὶ διερευνητικὸν βλέμμα καὶ μὲ τὰ γωνιώδη καὶ ὀξέα χαρακτηριστικὰ ἀνευρίσκουν σὲ τόσο λίγες γραμμὲς ὅλην τὴν ἔκφρασιν τῆς γραφικῆς μορφῆς του.

...Ἰδοὺ τώρα καὶ ὁ ἐπίλογος τῆς ἀποκρηάτικης βραδυᾶς ἡ ἀσχημοτέρα ἀπὸ ὅλες μουτζοῦνα. Μὲ θαυμασμὸν συγχαίρομεν τὸν ἀγαπητὸν μας φίλον καὶ συνεργάτην κ. Παπαντωνίου καὶ κατατάσσομεν τὴν ἀνάμνησιν τῆς ἀποκρηάτικης αὐτῆς βραδυᾶς εἰς τὰς ὡραιοτέρας τῆς ζωῆς μας.

 

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

* Πρώτη ἔντυπη δημοσίευση στὴν ἐφημ. Χρονικὰ Δυτικῆς Μακεδονίας τῶν Γρεβενῶν, φ. 910/5.3.2021, σ. 15-16.

Εὐχαριστίες πολλὲς στὸν Γιάννη Μάκκα, ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ Μύριση τῶν Ἀγράφων γιὰ τὴ συνδρομή του.