Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ Ι. Μ. ΜΥΡΤΙΑΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΟΣ ΓΕΝΝΑΔΙΟΣ (α΄ ΜΙΣΟ 18ου ΑΙ.)

             Ὁ ἱερομόναχος Γεννάδιος, ἡγούμενος τῆς

            παρὰ τὸ πέλαγος τῆς Αἰτωλίας ἱ. μ. Μυρτιᾶς

    Συμβολὴ στὴν ἱστορία της τὸ α΄ μισὸ τοῦ 18^ου αἰώνα*

                                                         Τοῦ Κωνσταντίνου Σπ. Τσιώλη

  Μετὰ τὴν κοίμηση, στὶς 20 Ἰανουαρίου 1712, τοῦ ἡγουμένου τῆς μονῆς Μυρτιᾶς Γρηγορίου, στὸ διακόνημα τοῦ ἡγουμένου τοποθετεῖται, στὶς 31 Δεκεμβρίου 1712, ἀπὸ τὸν γνωστὸ λόγιο ἱεράρχη τῆς Τουρκοκρατίας, τὸν μητροπολίτη Ἄρτης καὶ Ναυπάκτου Νεόφυτο Μαυρομάτη, ὁ ἱερομόναχος Γεννάδιος, ὁ ὁποῖος φαίνεται πὼς διατηροῦσε στενὴ προσωπικὴ καὶ πνευματικὴ σχέση μὲ τὸν λόγιο, ἱερομόναχο τῆς Τουρκοκρατίας  Ἀναστάσιο Γόρδιο (1654-1729). Μὲ βάση τὴν τελευταία, χρονολογικῶς, σωζόμενη γραπτὴ μνεία-ἐνθύμηση τοῦ Γενναδίου, στὰ 1747, συμπεραίνουμε  πὼς  διετέλεσε ἡγούμενος τῆς μονῆς Μυρτιᾶς γιὰ περισσότερα ἀπὸ 35 χρόνια, καὶ ἀπὸ ὅσα σώζονται γι’ αὐτὸν διαπιστώνουμε πὼς ἦταν ἕνας ἐξαιρετικὰ δραστήριος  ἡγούμενος, μὲ μεγάλη προσφορά, μὲ ἐξαιρετικὴ δράση καὶ σπάνιο ἐνδιαφέρον  γιὰ τὴ Μονή, αὐτὸ τὸ ὀνομαστὸ ἱστορικὸ καὶ καλλιτεχνικὸ κέντρο τῆς περιοχῆς χτισμένο σὲ μαγευτικὴ τοποθεσία, μὲ τὰ περιβόλια τῆς Γουρίτσας καὶ τὴ λίμνη Τριχωνίδα στὰ πόδια του.

   Ὁ Γόρδιος πρέπει νὰ γνώρισε τὸν Γεννάδιο τὴν περίοδο τῆς εἰκοσαετοῦς παραμονῆς του (1690-1710) ὡς δασκάλου στὸ Αἰτωλικό. Μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ Γρηγορίου λοιπόν, ὁ Γεννάδιος, ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα μελήματά του ἦταν νὰ γράψει στὸν Γόρδιο, ὁ ὁποῖος τότε μόναζε στὴ γενέτειρά του τὰ Βρανιανὰ τῶν Ἀγράφων (νῦν Μεγ. Βραγγιανά), νὰ τὸν συμβουλευθεῖ μὲ ποιόν τρόπο θὰ διαχειρισθεῖ τὰ ζητήματα τῆς Μονῆς. Πράγματι, ὁ Γόρδιος ἀνταποκρίνεται στὸ αἴτημα τοῦ Γενναδίου συμβουλεύει αὐτόν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄλλους μοναχοὺς τῆς μονῆς Μυρτιᾶς, γιὰ τοὺς τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους θὰ προστατεύσουν καὶ θὰ ἀναδείξουν τὸ μοναστήρι τους. Οἱ συμβουλές του, ὅπως καταγράφονται σὲ γράμμα τοῦ Γορδίου πρὸς τὸν Γεννάδιο, στὶς 10 Ἀπριλίου 1719, ἀφοροῦν:

  1.τὴν τήρηση ἀπὸ τοὺς μοναχοὺς τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν

  2. τὸν τύπο τῆς κοινοβιακῆς μοναστικῆς ζωῆς , ποὺ ὀφείλουν νὰ ἀκολουθοῦν

  3. τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ διαχειρίζονται τὴ σχέση τους μὲ τὴν τοπικὴ κοινωνία καὶ τὶς τοπικὲς διοικητικὲς ἀρχές

  4. τὸ χρέος τους  νὰ μελετοῦν, ἰδιαίτερα Πατερικὰ κείμενα καὶ βίους ἁγίων

  5. τὰ γενικὰ χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα ποὺ πρέπει νὰ διέπουν τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ὀφείλουν νὰ διάγουν τὴ  μοναστικὴ ζωή τους.

  Ὁ Γεννάδιος ἀκολούθησε,  ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὸ ἐπιτελεσθὲν ἔργο του στὴ μονὴ Μυρτιᾶς, ποὺ καταγράφεται στὴν Πρόθεση τοῦ μοναστηριοῦ ἀλλὰ καὶ τὶς σημειώσεις ποὺ διέσωσαν ὁ Δημήτριος Λουκόπουλος ἀλλὰ καὶ  ἀρχιμανδρίτης Σοφρώνιος Παπακυριακοῦ, τὶς συμβουλὲς τοῦ Γορδίου. Ἔτσι, καὶ τὸν κοινοβιακὸ μοναστικὸ τύπο διετήρησε, καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη τήρησε, καὶ τὴν περιουσία τῆς Μονῆς διατήρησε ἀλλὰ καὶ αὔξησε, καὶ τὴν βιβλιοθήκη φρόντισε, καὶ πολὺ καλὴ συνεργασία καὶ σχέση εἶχε μὲ τοὺς ἄρχοντες τοῦ τόπου.

  Τὴν ἄνοιξη τοῦ 1719 ὁ Γεννάδιος στέλνει γράμμα στὸν Γόρδιο στὰ Βρανιανά. Ἀφορμή: ἡ ἀσθένεια τῆς ἀνεψιᾶς τοῦ Γεωργίου Ζάκχου προεστώτα τῆς Δερβέκιστας. Στὶς 5 Μαΐου 1719 ὁ Γόρδιος  ἀπαντᾶ στὸν Γεννάδιο μὲ ἐπιστολὴ στὴν ὁποία ἐπισυνάπτει καὶ φαρμακευτικὴ ἀγωγὴ γιὰ τὴν ἀνεψιά τοῦ προεστῶτα. Ἐπίσης, στὸ γράμμα αὐτό, ὁ Γόρδιος ἀπευθύνει πρόσκληση, ἐκφράζει τὴν ἐπιθυμία, ὅπως ὁ Γεννάδιος καὶ ἡ μοναστική του συνοδεία τὸν ἐπισκεφθοῦν στὰ Βρανιανά. Πράγματι, ὁ Γεννάδιος ἐπισκέφθηκε τὸν Γόρδιο στὰ Βρανιανὰ καὶ μάλιστα δύο φορές. Ἡ πρώτη μετάβαση τοῦ Γενναδίου στὰ Βρανιανά τοποθετεῖται τὸν Ἰούνιο ἢ Ἰούλιο τοῦ 1719. Ἡ δεύτερη μετάβαση στὰ Βρανιανὰ τοποθετεῖται στὸ τέλος Αὐγούστου μὲ μέσα Σεπτεμβρίου 1719. Σκοπὸς τῆς δεύτερης ἐπίσκεψής του ἦταν νὰ μεταφέρει πρόταση τῶν προεστώτων τοῦ Ἀποκούρου, γιὰ μετάβαση καὶ διαμονή τοῦ Γορδίου στὴν περιοχή. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Γορδίου ἦταν διακριτικὰ ἀρνητική.

  Ὁ Γεννάδιος, λοιπόν, ἴσως, ὑπακούοντας καὶ στὶς προτροπὲς καὶ νουθεσίες τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου, φαίνεται πὼς ὑπῆρξε ἐξαιρετικὰ δραστήριος ἡγούμενος. Ὁ μεγάλος Δωριέας λαογράφος Δημήτριος Λουκόπουλος (1874-1943) γράφει χαρακτηριστικὰ γι’ αὐτόν: «…φαίνεται ἄνθρωπος ἐξαιρετικῆς δράσεως καὶ σπανίου ἐνδιαφέροντος διὰ τὰ ζητήματα τῆς Μονῆς».

*Περίληψη, ἀντίστοιχης, προφορικῆς εἰσήγησης, στὶς 22 Νοεμβρίου 2014, στὸ Ἀγρίνιο, στὸ  Α΄ Ἐπιστημονικὸ Συνέδριο: Στὰ  βήματα τοῦ Πατροκοσμᾶ:  Ἀνακαλύπτοντας τὰ ἴχνη τῆς «Βυζαντινῆς Αἰτωλοακαρνανίας», ἰχνηλατῶντας τὴν ἱστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μυρτιᾶς