Στὸν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ
Ἡ αἰώνια αἴγλη καὶ δόξα τοῦ μοναδικοῦ αὐτοῦ Ἕλληνα ἀξιωματικοῦ, τοῦ Παύλου Μελᾶ ὀφείλεται ἀσφαλῶς στὴν ἀτομική, μυστικὴ ἀρματολικὴ ἐνέργειά του, ἡ ὁποία τὸν ὁδήγησε στὴν ὑπὲρ πατρίδος θυσία του, στὶς 13 Ὀκτωβρίου 1904, σὲ ἡλικία μόλις 34 ἐτῶν.
 |
| Παῦλος Μελᾶς. Λάδι σὲ καμβά. Ἔργο (2019) Λάζαρου Πάντου |
Συγκλονισμένη ἡ ἑλληνικὴ ψυχή, συγκλονισμένος ὅλος ὁ ἑλληνισμός, διακήρυξε καὶ ἐξέφρασε τὰ συναισθήματά του, τὶς σκέψεις του σὲ ἀτομικὸ καὶ σὲ συλλογικὸ ἐπίπεδο. Τὸ μικρὸ νησὶ τῆς Σκιάθου, ἡ μικρὰ νυφoύλα τῶν Βορείων Σποράδων μὲ τὴν μικρὰν μὲν ἀλλὰ καλὴν καὶ εὐπρόσωπον πολίχνην, μὲ τοὺς καλοκτισμένους χιλίους οἰκίσκους της,[1] τίμησε ἀνάλογα τὴν θυσία τοῦ «Ἀπρόοπτου ἀρματωλοῦ»[2]. Τὴν Παρασκευὴ 29 Ὀκτωβρίου 1904, δεκαπέντε περίπου ἡμέρες μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ, τὸ Δημοτικὸ Συμβούλιο τῆς Σκιάθου συνεδρίασε καὶ ἀποφάσισε νὰ τιμήσει τὸν ἥρωα. Στὸ σχετικὸ ψήφισμα ποὺ συντάσσεται ἀποφασίζεται:
Α.
Ἡ ἀποστολὴ συλλυπητηρίου τηλεγραφήματος στὴν Ναταλία Δραγούμη, χήρα τοῦ Παύλου
Μελᾶ
Β.
Ἡ τέλεση, τὴν Κυριακὴ 31η Ὀκτωβρίου 1904, θρησκευτικοῦ μνημοσύνου, ὑπὲρ
ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τοῦ ἥρωα ‒συνοδευόμενο
μὲ κατάθεση στεφάνου δἀφνης‒
στὸν ἱερὸ μητροπολιτικὸ ναὸ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν
Σκιάθου, παρουσίᾳ τοῦ Δημάρχου καὶ ὅλου τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου.
Γ.
Ἡ ἀνάρτηση εἰκόνας τοῦ Π. Μελᾶ στὴν αἴθουσα
τοῦ Δημαρχείου.
Τὸ ψήφισμα, ποὺ καταχωρίζεται στὸ «Βιβλίον τῶν Πράξεων τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Σκιάθου» τοῦ Δήμου Σκιάθου, στὶς σελίδες 14-15, δημοσιεύεται ἀπὸ τὸν Ἰω. Φραγκούλα στὸν Δ΄ τόμο τοῦ ἔργου του Σκιαθίτικα. Ὅμως, φαίνεται νὰ ἔγινε κάπως βιαστικὴ μεταγραφὴ γιατὶ τὸ κείμενο εἶναι λίγο διαφορετικὸ ἀπὸ τὸ κείμενο τοῦ χειρογράφου ψηφίσματος· μάλιστα ἔχει παραληφθεῖ καὶ τὸ ὄνομα ἑνὸς ἐκ τῶν δέκα Δημοτικῶν Συμβούλων ‒ἐκεῖνο τοῦ Εὐστ. Δ. Εὐσταθίου‒ ποὺ ὑπογράφουν στὸ τέλος τοῦ ψηφίσματος. Τὸ συλλυπητήριο τηλεγράφημα μᾶλλον δὲν σώζεται, καθὼς δὲν δημοσιεύεται στὴν πρόσφατη ἔκδοση τῶν συλλυπητηρίων τηλεγραφημάτων καὶ ψηφισμάτωνποὺ ἐστάλησαν, μὲ ἀφορμὴ τὸν θάνατοτοῦ Παύλου Μελᾶ. Ἡ ἔκδοση σὲ βιβλίο ἔγινε μὲ τὴ φροντίδα τῆς ἐγγονῆς τοῦ Παύλου Μελᾶ, τῆς Ναταλίας Ἰωαννίδου.[3] Ἐπίσης, δὲν σώζεται εἰκόνα τοῦ Παύλου Μελᾶ σὲ αἴθουσα τοῦ Δημαρχείου Σκιάθου οὔτε κάποια μαρτυρία ὅτι ὑπῆρξε ἀνάρτηση τῆς σχετικῆς εἰκόνας ποὺ ἀναφέρει τὸ ψήφισμα.
 |
| Βιβλίον τῶν Πράξεων τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Σκιάθου, «Ψήφισμα εἰκοστὸν πρῶτον (21)», σ.14. |
 |
Βιβλίον τῶν Πράξεων τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Σκιάθου, «Ψήφισμα εἰκοστὸν πρῶτον (21)», σ.15. |
Τέλος, στοὺς ὀνομαστοὺς
μακεδονομάχους, ποὺ ἐμπνεόμενοι ἀπὸ τὸ πνεῦμα καὶ τὴ θυσία τοῦ Παύλου Μελᾶ ἀγωνίστηκαν
καὶ ἔπεσαν στὸν Μακεδονικὸ Ἀγώνα, περιλαμβάνεται ὁ Σκιαθίτικης καταγωγῆς,
γεννηθεὶς στὸ Πήλιο, καπετὰν Κώστας Γαρέφης († στὸ Τσερνέσοβο, νῦν Γαρέφι, Ἀριδαίας),
συγγενὴς τῆς Σκιαθίτισσας Τασίας Γεωργίου -Ἀγγελοπούλου.[4]
 |
| Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος (1867—1933). Ἐπὶ δημαρχίας του ἐκδόθηκε τὸ ψήφισμα τοῦ Δήμου Σκιάθου γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ. |
Παπποῦς του ἦταν ὁ Σουλιώτικης καταγωγῆς ὁπλαρχηγὸς κλεφταρματωλικοῦ σώματος τῆς Ρούμελης Γαρέφης ἢ Σκληρὸς τ’ Ἀποστόλη, ἀδελφὸς τοῦ περίφημου κι ἀνυπόταχτου Κατσούδα. Αὐτὸς εἶχε παντρευτεῖ ἐξαδέρφη τοῦ θρυλικοῦ Σαρακατσάνου Πρωτοκλέφτη Κατσαντώνη, ἀπὸ τὴν Μύριση τῶν Ἀγράφων. Στὴ συνέχεια ἦρθε κι ἐγκαταστάθηκε στὶς Μηλιὲς κυνηγημένος ἀπ’τὸν Ἀλῆ-Πασᾶ.[5]
Καὶ ἡ Σκιάθος, λοιπόν, τόπος ἀποδημίας Μακεδόνων καὶ κατὰ τὴν διάρκεια καὶ μετὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ ’21, μετεῖχε στὸ ἐθνικὸ πένθος, τὴν ὀδύνη καὶ τὴ θλίψη γιὰ τὸν ἡρωϊκὸ θάνατο στὴν Μακεδονία τοῦ ἀνθυπολοχαγοῦ Παύλου Μελᾶ.
 |
| Ὁ Κώστας Γαρίφης, Λάδι σὲ χαρτόνι, 91Χ60 ἔργον (1911) Θεοφίλου (Χατζημιχαήλ). |
Τὸ σύμβολο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα τιμήθηκε στὴν γενέτειρα τῶν δύο Ἀλεξάνδρων ‒Μωραϊτίδη καὶ Παπαδιαμάντη‒ συγκινώντας μὲ τὴ δράση καὶ τὸ θυσιαστικὸ παράδειγμά του τοὺς Σκιαθίτες τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰώνα.
ΤΟ
ΨΗΦΙΣΜΑ
Ψήφισμα εἰκοστὸν πρῶτον
(21)
Τὸ Δημοτικὸν
Συμβούλιον Σκιάθου
Συνελθὸν
σήμερον ἐν τῷ Δημαρχιακῷ καταστήματι εἰς ἔκτακτον συνεδρίασιν τῇ προσκλήσει τοῦ
Δημάρχου παρόντος εἰς τοῦτο καὶ ἀναγγείλαντος ὅτι ὁ Παῦλος Μελᾶς ἐκδηλῶν αἴσθημα
φιλοπατρίας καὶ ἀγάπης πρὸς τοὺς ὁμοφύλους καὶ ὁμοθρήσκους ἐξέδραμε πρὸς
καταδίωξιν τῶν ἐπιδραμόντων κατακτητῶν κατὰ τῶν ἐν Μακεδονίᾳ ἑλληνισμοῦ
Βουλγάρων, ἀγωνιζόμενος δὲ κατ’ αὐτῶν αὐτόθι, ἔπεσεν ἡρωϊκῶς πληγωθείς. Δέον ὅθεν,
ἐπὶ τῷ θανάτῳ τοῦ ἥρωος τούτου, νὰ ἐκφρασθῶσιν
τὰ ἐγκάρδια ἡμῶν συλλυπητήρια τηλεγραφικῶς πρὸς τὴν χήραν αὐτοῦ. Νὰ
τελεσθῇ μνημόσυνον τὴν προσεχῆ Κυριακὴν ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς αὐτοῦ
παρισταμένου τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου ἐν σώματι μετὰ τοῦ Δημάρχου[6].
Νὰ κατατεθῇ στέφανος ἐκ δάφνης ἐπὶ τῶν κολλύβων, ἀπὸ μέρους τοῦ Δήμου καὶ νὰ ἀναρτηθῇ
εἰκὼν τοῦ ἥρωος ἐν τῇ αἰθούσῃ τοῦ Δημαρχείου. Τὸ συμβούλιον, ὁμοφώνως ἀποδεχόμενον
τὴν πρότασιν τοῦ Δημάρχου ἀποφαίνεται:
1. Νὰ ἐκφρασθῶσιν πρὸς τὴν χήραν
τοῦ ἡρωϊκῶς πεσόντος ὑπὲρ τοῦ ἐν Μακεδονίᾳ
ἑλληνισμοῦ Παύλου Μελᾶ τὰ ἐγκάρδια συλλυπητήρια τοῦ συμβουλίου
τηλεγραφικῶς.
2. Νὰ τελεσθῇ τὴν προσεχῆ Κυριακὴν ὥραν 10ην π. μ. ἐν τῷ ἐνταῦθα
ἐνοριακῷ Ναῷ «Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι» μνημόσυνον ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τοῦ
μεταστάντος ἥρωος τοῦ ἔθνους κατατιθεμένου ἐπὶ τῶν κολλύβων τοῦ μνημοσύνου
στέφανον ἐκ δάφνης ἀπὸ μέρους τοῦ Δήμου.
3. Νὰ παραστῇ τὸ συμβούλιον ἐν
σώματι, μετὰ τοῦ Δημάρχου κατὰ τὴν τέλεσιν τῆς νεκροσίμου ἀκολουθίας τοῦ
μνημοσύνου.
4. Νὰ ἀναρτηθῇ ἡ εἰκὼν τοῦ ἥρωος
τούτου τοῦ ἔθνους ἐν τῇ αἰθούσῃ τοῦ Δημαρχείου.
Ἀντίγραφον
τοῦ παρόντος νὰ κοινοποιηθῇ πρὸς τὸν κ. Δήμαρχον, ὅπως ἐνεργήσῃ τὰ περαιτέρω
κατ’ αὐτὸν δέοντα.
Ἐγένετο
ἐν Σκιάθῳ τῇ 29 Ὀκτωβρίου 1904.
Τὸ Δημοτικὸν
συμβούλιον.
Ὁ πρόεδρος
Τὰ μέλη
Ἀ(λέξανδρος Κ.) Μωραΐτης Ἰ(ωάννης)
Χ΄(ατζη) ραφτάκης
Γεώ(ργιος Κ.) Χρήστου
Κ(ωνσταντῖνος Γ.) Μητιλινέος
Κ(ωνσταντῖνος) Π. Ἀγιώτης
Δ(ημήτριος)
Βασιληᾶς
Ν(ικόλαος Δ.) Δαμάσκος
Εὐστ(άθιος) Δ. Εὐσταθίου
Ἰω(άννης Δ.) Τσαμασφῦρος
Ἐ(πιφάνιος Θ.) Ἐπιφανίου
Γ(εώργιος Ε.) Εὐθυμιάδης
[1] Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης, Μὲ τοῦ βορηᾶ τὰ κὐματα, «Ἀπὸ τὴν
Σκίαθον»», ἐκδ. Ι. Σιδέρη, τόμ. Δ΄, Ἀθήνα 1925, σ. 46.
[2] «Ἀπρόοπτο ἀρματωλό» χαρακτηρίζει ὁ λόγιος
Καρπενησιώτης Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου (Καρπενήσι 1877-Ἀθήνα 1940) τὸν Παῦλο
Μελᾶ σὲ ἄρθρο του στὸ περιοδικὸ Παναθήναια μὲ τὸ ψευδώνυνο "Χάρης Ἡμερινός" καὶ μὲ τίτλο «Λόγοι καὶ ἀντίλογοι»· Χάρης Ἡμερινός,
«Λόγοι καὶ ἀντίλογοι», Παναθήναια 9 (1904) 57-58.
[3] Ἔθνους ἀφύπνιση, Παῦλος Μελᾶς. Ἱστορικὰ ντοκουμέντα ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς Ναταλίας
Ἰωαννίδου, [ Μουσεῖο Μακεδονικοῦ Ἀγώνα], Θεσσαλονίκη 2020.
[4] Πληροφορία ἀπὸ τὸν καθηγητὴ Καλῶν
Τεχνῶν Δημήτριο Ἀπ. Ἀϊβαλιώτη, ἐγγονὸ ἐκ μητρὸς τῆς Τασίας Γεωργίου-Ἀγγελοπούλου.
[6] Δήμαρχος Σκιάθου ἦταν ὁ
Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος, βλ. Ἰω. Ν. Φραγκούλας, Σκιαθίτικα Γ΄ Μελετήματα καὶ κείμενα, Ἀθήνα 1982, σ. 59-60 ὅπου
δημοσιεύεται καὶ ἡ ὅλη σύνθεση τοῦ Δημ. Συμβουλίου· Γιάννης Ν. Πρεβεζάνος, Αὐτοδιοικητικὲς μνῆμες. Σκιάθος 1835-1964,
σ. 44. Ὁ Δήμαρχος Δημήτριος Ν. Πρεβεζάνος (1867-1933) ἦταν ἰατρὸς καὶ εἶχε
διατελέσει μαθητὴς τοῦ Ἀλεξάνδρου Μωραϊτίδη στὸ Γυμνάσιο, βλ. Σκιαθίτικα
Γ΄, σ. 195· Δρ. Ἰω. Ν. Φραγκούλας, Ἡ πνευματικὴ θεώρηση τῆς Σκιάθου, ἐκδ. Ὧρες,
Βόλος 1995, σ. 38-39.
Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης
Σημ 1: πολλὲς εὐχαριστίες στοὺς σκιαθίτες Γεώργιο Χρήστου καὶ Γιάννη Παρίσση γιὰ τὴν πολύτιμη βοήθειά τους.
Σημ 2: πρώτη ἔντυπη δημοσίευση στὰ Χρονικὰ Δυτικῆς Μακεδονίας τῶν Γρεβενῶν, φ. 940, 15.10.2021, σ. 13-14.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου