Ο ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ π. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ († 5 Ἰανουαρίου 1819)

πὼς οἱ ὄντως ταπεινόφρονες

ἀποθνήσκουν εἰς περίοδον

ὅπου δὲν ἐπιτρέπονται

οὔτε τὰ πλήρη μνημόσυνα.  π. Ν. Μ.

«Ὁ οἰκονόμος καὶ διδάσκαλος τοῦ Καρπενησίου Πέτρος Καραβίας [ὁ Πανταζάτος]»

(Ἰθάκη περ. 1750 – Καρπενήσι 1819)

Γενικὰ Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους, κώδ. 242, φ. 2^r.. Ὁ μαθητὴς  τοῦ  Πέτρου τοῦ Ἰθακησίου, λόγιος καὶ προεστὸς τοῦ Καρπενησίου Γ. Ἀ. Ἰατρίδης, καταγράφει τὴν κοίμηση τοῦ διδασκάλου του.

                                           ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠ. ΤΣΙΩΛΗΣ 

          Δεῖτε τὴν ὑπόλοιπη μελέτη, ἐδῶ:

2/3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ. ΜΝΗΜΗ ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ· ΚΑΙ ΜΑΡΙΚΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΤΑ

Μαρίκα Φιλοκλ. Γεωργιάδου (1869-1907)

“…κατήγετο ἐκ Λαμίας, ἐκ τῆς οἰκογενείας Φραγκίστα..”

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911) ἕνα ἕτος περίπου πρὸ τῆς ὁριστικῆς ἀναχωρήσεώς του ἀπὸ τὴν Ἀθήνα γιὰ τὴν γενέτειρά του Σκιάθο, ὅπου καὶ παρέμεινε μέχρι  τῆς κοιμήσεώς του (2 Ἰανουαρίου 1911), συμμετέχει καὶ στὸ μνημόσυνο, στὴν δέηση ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τῆς Μαρίκας συζύγου τοῦ Δημάρχου Σκιάθου Φιλοκλέους Γεωργιάδη (1845-1936). 

Ἀλ. Παπαδιαμάντης,
ὑπὸ Σωτ. Σόρογκα

Ἡ Μαρίκα ἦταν θυγατέρα τοῦ Χαραλάμπους Φραγκίστα καὶ ἐγγονὴ τοῦ προεπαναστατικοῦ ἀγωνιστῆ καὶ μετεπαναστατικοῦ στρατιωτικοῦ Γιαννάκη Φραγκίστα (1776-1856) τοῦ ὁποίου ἡ γενέτειρα ἦταν ἡ Ἀνατολικὴ Φραγκίστα τῶν Ἀγράφων. Ἀγραφιώτικης καταγωγῆς ἡ Μαρίκα παντρεύτηκε τὸν Φιλοκλῆ Γεωργιάδη ἀπὸ τὴν Σκιάθο καὶ ἀπώτερη καταγωγὴ ἀπὸ τὴν Βάβδο τῆς Χαλκιδικῆς. Ὁ Φιλοκλῆς Γεωργιάδης ἀσχολοῦνταν μὲ χρηματιστικὲς δραστηριότητες στὴ Σκιάθο ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀθήνα. Ἡ ἀγραφιώτικης καταγωγῆς σύζυγός του πεθαίνει αἰφνιδίως στὴν Ἀθήνα σὲ ἡλικία 38 ἐτῶν τὸ 1907. Πιθανὴ ἡμερομηνία θανάτου της ἡ 2^α Ἰανουαρίου 1907 ἀφοῦ σύμφωνα μὲ ὅσα καταγράφονται στὸ Ταφολόγιο τοῦ ἔτους 1907 τοῦ Α΄ Κοιμητηρίου Ἀθηνῶν θάπτεται ἐκεῖ στὶς 3 Ἰανουαρίου. 

Καταχώριση τῆς ταφῆς τῆς Μαρί(κ)ας Φ. Γεωργιάδου

στο «Βιβλίον τῶν ἐν τῷ Α΄ Νεκροταφείῳ θαπτομένων».

  Στὶς 11 Ἰανουαρίου 1907 μὲ καταχώρισή τους στὸν Ἀθηναϊκὸ Τύπο (Ἐφημερίδα «Ἐμπρός» 11 Ἰανουαρίου 1907) ὁ σύζυγός της καὶ ἡ εὐρύτερη οἰκογένειά της ἐκφράζουν τὶς εὐχαριστίες τους σὲ ὅσους συμμετεῖχαν στὸ πένθος τους γιὰ τὴν κοίμηση τῆς Μαρίκας:

«Μόλις συνελθόντες ἐκ τῆς πληξάσης ἡμᾶς διὰ τοῦ θανάτου τῆς προσφιλοῦς μας Μαρίκας σπεύδομεν νὰ εὐχαριστήσωμεν πάντας τοὺς ὁπωσδήποτε συμμετασχόντας  τῆς λύπης μας ταύτης. Ὁ σύζυγος: Φιλοκλῆς Γεωργιάδης. Οἱ ἀδελφοί: Νικ. Φραγκίστας, Ὀλυμπιὰς Β. Βασιλάκη, Εὐτυχία Π. Τρίμη, Βασίλ. Τρίμης, Βασίλειος Γ. Βασιλάκης, Παναγ. Τρίμης, Ἀρετὴ Ν. Φραγκίστα».  

Ἐφημερίδα «Ἐμπρός» 11 Ἰανουαρίου 1907.

Ἕναν περίπου μήνα ἀργότερα τὴν Παρασκευή,  23 Φεβρουαρίου 1907 δημοσιεύεται στὸν Τύπο (Ἐφημερίδα «Σκρίπ», 23 Φεβρουαρίου 1907) ἀναγγελία τελέσεως ἀρχιερατικοῦ μνημοσύνου γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τῆς Μαρίκας Φραγκίστα στὸν ἱ. Ν. τοὺ ἁγίου Γεωργίου (Καρύτση). Τὸ μνημόσυνο τελεῖται τὴν ἑπομένη ἡμέρα, Σαββάτο 24 Φεβρουαρίου 1907:

«Αὔριον Σάββατον καὶ ὥραν 10^ην π. μ. τελοῦμεν ἀρχιερατικὸν μνημόσυνον εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Γεωργίου (Καρύτση), ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τῆς πολυκλαύστου ΜΑΡΙΚΑΣ Φ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ. Ὅθεν παρακαλοῦμεν τοὺς συγγενεῖα καὶ φίλους ὅπως εὐαρεστούμενοι προσέλθωσι καὶ ἑνώσωσι μεθ᾿ ἡμῶν τὰς πρὸς τὸν Ὕψιστον δεήσεις των. Ἀθῆναι 23 Φεβρουαρίου 1907. Ὁ σύζυγος: Φιλοκλῆς Γεωργιάδης. Οἱ ἀδελφοί: Νικόλαος Χ. Φραγκίστας, Ὀλυμπιὰς Β. Βασιλάκη, Εὐτυχία Π. Τρίμη, Βας. Γ. Βασιλάκης, Παναγιώτης Τρίμης, Ἀρετὴ Ν. Φραγκίστα, Ἰωάννης Γεωργιάδης. Ἡ μάμμη: Μαρία Κωτούλα».

Ἐφημερίδα «Σκρίπ», 23 Φεβρουαρίου 1907.

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης συνεδέετο μὲ συγγενικὴ σχέση μὲ τὴν οἰκογένεια Φραγκίστα καθὼς ἡ ἀνεψιά του Ἀρετὴ Κ. Μαυρογιαλῆ (1887-1967) εἶχε παντρευτεῖ τὸν νομικὸ καὶ πολιτικὸ Νικόλαο Χ. Φραγκίστα (1877-1913) ἀδελφὸ τῆς Μαρίκας. Γνώριζε τὶς ἀρετὲς καὶ τὰ χαρίσματα τῆς Μαρίκας καὶ παρευρέθη στὸ προαναφερθὲν μνημόσυνο στὸν ἅγ. Γεώργιο τοῦ Καρύτση, καὶ τὴν ἑπομένη στὸ ἑβδομαδιαῖο (κυριακάτικο) ἔντυπο «ΑΛΗΘΕΙΑ» δημοσιεύει ἕνα ἐπιμνημόσυνο σημείωμά του ποὺ χαρακτηριστικὰ τὸ τιτλοφορεῖ ὡς :

«Ἕν δάκρυ ἐπὶ τῷ θανάτῳ τῆς Μαρίκας Φ. Γεωργιάδου»:

«Ὑπὲρ τῆς ψυχῆς τῆς Μαρίκας Φ. Γεωργιάδου, πρῴην δημάρχου Σκιάθου, ἐτελέσθη χθὲς σεμνὸν μνημόσυνον εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ἡ προώρως ἀποθανοῦσα, ἡ τόσον θελκτικὴ νεαρὰ γυνή, κατήγετο ἐκ Λαμίας, ἐκ τῆς οἰκογενείας Φραγκίστα, καὶ ἦτο τὸ χάρμα καὶ τὸ κόσμημα τῆς διακεκριμένης ταύτης οἰκογενείας. Ἀπευθύνομεν θερμοὺς λόγους παρηγορίας πρὸς τοὺς οἰκείους, καὶ ἱκετεύομεν τὸν Παντοδύναμον, ‘‘τὸν βάθει σοφίας φιλανθρώπως πάντα οἰκονομοῦντα’’, ὅπως ἀναπαύσῃ ἐν χώρᾳ δικαίων τὴν ψυχὴν τῆς προώρως ἀπελθούσης τοῦ κόσμου τούτου, ἀτυχοῦς Μαρίκας»

Κυριακάτικη εἰκονογραφημένη ἐπιθεώρησις «Ἡ Ἀλήθεια»,

Κυριακὴ 25 Φεβρουαρίου 1907

Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου (Καρύτση) Ἀθηνῶν.

Συμφώνως μὲ τὴν ληξιαρχικὴ πράξη θανάτου του ὁ Παπαδιαμάντης πέθανε τέσσερα χρόνια ἀργότερα στὶς 2 Ἰανουαρίου 1911 στὴ Σκιάθο καὶ ἐτάφη ἐκεῖ τὴν ἑπομένη 3 Ἰανουαρίου. Εἶναι χρακτηριστικὰ σημειολογικὸ πὼς οἱ ἡμερομηνίες αὐτὲς ταυτίζονται ἡμερομηνιακὰ μὲ ἐκεῖνες τῆς Μαρίκας συζ. Φιλοκλέους Γεωργιάδου. Ἀκόμη, χαρακτηριστικὸ εἶναι πὼς ὁ θάνατος τοῦ Παπαδιαμάντη δηλώνεται ἀπὸ τὸν Κωνσταντῖνο Γεω. Μαυρογιαλῆ, ἀδελφὸ τῆς Ἀρετῆς συζύγου Νικολάου Χ. Φραγκίστα ἀδελφοῦ τῆς Μαρίκας. Τὴν ληξιαρχικὴ πράξη ὑπογράφει ὁ ἴδιος ὁ Φιλοκλῆς Γεωργιάδης, ὁ ὁποῖος τότε ἐκτελοῦσε χρέη Ληξιάρχου Δήμου Σκιάθου τοῦ Νομοῦ Εὐβοίας. Στὴ Σκιάθο σώζεται σήμερα καὶ ἡ οἰκία τοῦ Φιλοκλῆ Γεωργιάδη, στὴν ὁμώνυμη ὁδό, ὅπου εἶχε φιλοξενηθεῖ στὰ 1925 ὁ ποιητής, πεζογράφος καὶ δημοσιογράφος Γεώργιος Χρ. Δροσίνης (1859-1951), ὁ ὁποῖος εἶχε ἐπίσης ἀπώτερη καταγωγὴ ἀπὸ τὰ Ἄγραφα καὶ στὸν ὁποῖο ὁ Φιλοκλῆς διηγήθηκε τὸν αἰφνιδιο θάνατο τῆς συζύγου του. Εἶναι ἀξιοσημείωτο τῆς ἀξίας καὶ τῆς χρηστότητος τῆς ἀγραφιώτισσας Μαρίκας Φραγκίστα πὼς ὁ συζυγός της, Φιλοκλῆς μετὰ τὴν κοίμησή της ‒τιμώντας τὴ μνήμη της‒ δὲν παντρεύτηκε πάλι καθὼς δήλωνε πώς: «δὲν βρέθηκε ἄλλη γυναῖκα σὰν ἐκείνη».

                                                         Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

*Περισσότερα καὶ ἀναλυτικώτερα σὲ προσεχῆ δημοσίευσή μας σὲ περιοδικὴ ἔκδοση.

4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ, ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΟΥ ΕΞ ΑΓΡΑΦΩΝ

Στὶς 4 Δεκεμβρίου τιμᾶται ἡ μνήμη τοῦ   ἁγίου  ἱερομάρτυρος Σεραφεὶμ τοῦ ἐξ Ἀγράφων, τοῦ Θαυματουργοῦ.

            Γεννήθηκε περὶ τὰ μέσα τοῦ 15^ου αἰ. στὸ χωριὸ Μπεζήλα τῶν Ἀγράφων μὲ γονεῖς του τὸν Σωφρόνιο καὶ τὴν Μαρία. Μετὰ τὴν ἐκμάθηση τῶν πρώτων «ἱερῶν γραμμάτων» σὲ σχολεῖο τῆς περιοχῆς κατέφυγε στὴ γειτονικὴ Ἱερὰ Μονὴ  τῆς Κορώνης, ὅπου ἐκάρη μοναχός. Σύντομα ἀξιώθηκε  καὶ τοῦ χαρίσματος τῆς Ἱερωσύνης. Χειροτονήθηκε διάκονος, πρεσβύτερος καὶ κατόπιν ἐκλέχθηκε καὶ χειροτονήθηκε ὡς ἐπίσκοπος  τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου.

Ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ ὁ ἐξ Ἀγράφων».

Τοιχογραφία τοῦ ἔτους 1820

στὸν νάρθηκα τοῦ Κυριακοῦ

τῆς ἁγιορειτικῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων.

Ἐργαστήριο τῶν Καρπενησιωτῶν ζωγράφων τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

   Κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 17^ου αἰ. ἐνοχοποιήθηκε ψευδῶς ὡς συνεργὸς τῆς ἀποτυχημένης ἐπανάστασης  τοῦ   μαρτυρικοῦ μητροπολίτη Λάρισας Διονυσίου τοῦ Φιλοσόφου. Συνελήφθη καὶ μετὰ ἀπὸ φρικτότατα βασανιστήρια ὑπέστη «τυραννικῇ ἀπηνείᾳ καὶ ὠμότητι, τὸν δι᾿  ἀνασκολοπισμοῦ πολυώδυνον θάνατον» στὶς 4 Δεκεμβρίου 1601.

«Ὁ Σεραφεὶμ πατάσσει ἐμὲ τὴν πανώλην τὴν βροτολοιγόν, φεῦ μοι φεῦ, πῶς ὁρῶμαι ὑπτία, γυμνή, δυσειδής, κτεινομένη»· ἀπὸ τὴν ἔκδοση τοῦ 1790, σ. 12

            Ἡ ἁγία καὶ σεπτὴ Κάρα του, ὡς μέγα θησαύρισμα,  φυλάσσεται  στὸ Μοναστήρι τῆς μετανοίας του, στήν «Κορώνη» Ἀγράφων. Ἡ μνήμη του τιμᾶται ἰδιαίτερα τόσο στὴν Εὐρυτανία, ὅσο καὶ στὸν Θεσσαλικὸ κάμπο, οἱ δὲ Εὐρυτάνες τῆς Κωνσταντινούπόλεως  εἶχαν τὸν ἅγιο Σεραφεὶμ τὸν ἐξ Ἀγράφων, τὸν Θαυματουργό,  ὡς Προστάτη τους.             

Μὲ δαπάνες τοῦ Δ. Τσολάκογλου «τοῦ ἐκ Ῥενδίνης τῶν Ἀγράφων»[1] τυπώθηκε τὸ 1790[2] ‒β΄ ἔκδ. τὸ 1802[3]‒ ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἁγ. Σεραφεὶμ ἀρχιεπ. Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου, τὴν ὁποία εἶχε συνθέσει ὁ ἐκ Βρανιανῶν τῶν Ἀγράφων (Μεγάλα Βραγγιανά) λόγιος
ἰερομόναχος Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος (1654-1729).[4] 

«Ποίημα ἱερομονάχου Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου».

Ἀἀπὸ τὴν ἔκδοση τοῦ 1790, σ. 15.

Εἶχαν προηγηθεῖ δύο ἐκδόσεις αὐτῆς τὴς ὑπὸ τοῦ Γορδίου συντεθείσης ἀκολουθίας τοῦ νεομάρτυρος Σεραφείμ· ἡ πρώτη τὸ 1740 στὴν Μοσχόπολη καὶ ἡ δεύτερη στὴ Βενετία τὸ 1745[5].

---

[1]. Βλ. Ν. Κ. Σπυρόπουλος, «Ἀπὸ τὴν Ρεντίναν τῶν Ἀγράφων», Θεσσαλικὰ Χρονικὰ 4 (1933) 164-165.

[2]. Παπαδόπουλος, Ἑλληνικὴ Βιβλιογραφία, σ. 16.

[3]. Γ. Βελουδῆς, Τὸ ἑλληνικὸ τυπογραφεῖο τῶν Γλυκήδων στὴ Βενετία (1670-1854), Ἀθήνα 1987, σ. 247-248.

[4]. «Ποίημα Ἀναστασίου ἱερομονάχου τοῦ Γορδίου»· βλ. Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Σεραφείμ, ἀρχιεπισκόπου Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου τοῦ Θαυματουργοῦ, ἐκδ. Νικόλαος Γλυκῆς, Βενετία 1790, σ. 15· Συμεὼν Α. Πασχαλίδης, «Μεταβυζαντινοὶ ὑμνογράφοι ἐξ Ἀγράφων (17ος-19ος)», Ἐπιστ. Ἑπετ. Θεολ. Σχολῆς ΑΠΘ, Τμ. Ποιμαντικῆς Θεολογίας, τ. 10, Θεσσαλονίκη 2005, σ. 104-105· Ἰεζεκιήλ, μητροπ. Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων, «Ἀρχιερεῖς Ἀγραφιῶται», Θεσσαλικὰ Χρονικὰ 3 (1932) 101· Οἰκονόμου, Ἡ Ρεντίνα τῶν Ἀγράφων καὶ τὰ μεταβυζαντινά της μνημεῖα, σ. 41· Ἡ ἀκολουθία κατὰ πρῶτον ἐκδόθηκε στὴ Μοσχόπολη τὸ 1740· βλ. Anastasios Gordios, Sur Mahomet et contre les Latins, ἐκδ. Astérios Argyriou, [Ἑταιρεία Στερεοελλαδικῶν Μελετῶν, Κείμενα καὶ Μελέται, 3], Ἀθήνα 1983, σ. 292. ‒ Γιὰ τὴν ἔκδοση αὐτὴ ὁ Καισάριος Δαπόντες στὸ ἔργο του Ἄνθη Νοητὰ ἔγραψε: «Ἀκούω κατὰ τ᾿ Ἄγραφα … σώζεται χάριτι τοῦ Κυρίου / ἡ κεφαλὴ τοῦ Σεραφείμ, νεοφανοῦς ἁγίου, / τοῦ καὶ ἱερομάρτυρος, καθὸ τοῦ Φαναρίου / ἀρχιερεὺς ἐστάθηκε καὶ τοῦ Νεοχωρίου, / καὶ ὁποῦ ἐμαρτύρησεν εἰς χρόνους τοὺς χιλίους / ἀπὸ Χριστοῦ γεννήσεως ἕνα κἑπτακοσίους, / ὡς φαίνεται εἰς τὸν αὐτοῦ βίον καὶ πολιτείαν / ὁποῦ εἰς τὴν Μοσχόπολιν τυπώθη κατ᾿ ἀξίαν»· Α. Παπαδόπουλος-Κεραµεύς, Texte greceşti, στὸ Eud. Hurmuzaki, Dοcumente privοtοare la Istοria Rοmânilοr, τ.ΧΙΙΙ, Βουκουρέστι 1909, σ. 291. ‒ Ὁ ἱερομόναχος Διονύσιος ὁ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων διασκεύασε καὶ συμπλήρωσε τὸ ὑμνογραφικὸ αὐτὸ ἔργο· Ι. Φ. Ἀθανασόπουλος, «Ὑμνογραφικὰ δοκίμια Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ. Ἡ ἀκολουθία τοῦ ἱερομάρτυρος Σεραφείμ ἀρχιεπισκόπου Φαναρίου», Διονύσιος ὁ ἐκ Φουρνᾶ καὶ τὸ ἔργον του, Πρακτικὰ Συνεδρίου, Καρπενήσιον 11-14 Ὀκτ. 1996, [Ι. Μητρ. Καρπενησίου ‒ Ι. Μ. Κουτλουμουσίου], Ἀθήνα 2003, σ. 507-521· μον. Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης, «Ὁ ἁγιορείτης ἱερομόναχος Διονύσιος ὁ ἐκ Φουρνᾶ καὶ τὸ εἰκονογραφικό του ἐργαστήριο», Ὅσιος Εὐγένιος ὁ Αἰτωλὸς καὶ αἱ Σχολαὶ τῶν Ἀγράφων κατὰ τὴν Τουρκοκρατίαν, Πρακτικὰ Συνεδρίου Καρπενήσιον 7-9 Ὀκτωβρίου 2014, [Σύνδεσμος «Εὐγένιος ὁ Αἰτωλός»], Ἀθήνα 2014, σ. 1052. ‒ Τὴν ἀκολουθία τοῦ Ἁγ. Σεραφεὶμ ἀπὸ τὸν Γόρδιο ἐξέδωσε ‒μὲ βάση τὴν ἔκδ. 1802‒ καὶ ὁ σύγχρονος ἀνακαινιστὴς τῆς μονῆς Ρεντίνας Ἰεζεκιὴλ Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων· βλ. Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου ἱερομάτρυρος Σεραφεὶμ ἀρχιεπισκόπου Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου τοῦ θαυματουργοῦ,τὸ πρῶτον συντεθεῖσα ὑπὸ Ἀναστασίου Ἱερομ. Γορδίου», ἐπιμ. Ἰεζεκιὴλ μητρ. Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων, ἐκδ. Φοῖνιξ, Ἀθήνα 1931, σ. 11-16.

[5].  Argyriou, Sur Mahomet, σ. 292. 

ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΥΡΙΛΛΟ ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΛΛΗ

Ὁ Κύριλλος Καστανοφύλλης ὁ Ἁγιορείτης, ἡ Ι. Μ. Παναγίας Προυσιωτίσσης

                  καὶ  ἡ Σχολὴ Ἑλληνικῶν Γραμμάτων Προυσοῦ

ΤΟ ΠΕΤΡΗΛΟ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης,

Τὸ Πετρῆλο τῶν Ἀγράφων κατὰ τὴν Τουρκοκρατία

βάσει Ὀθωμανικῶν ἐγγράφων καὶ χειρόγραφων πηγῶν

ΔΗΜΟΣ ΑΡΓΙΘΕΑΣ

Δεύτερη ἔκδοση

Ἀθήνα 2016, σσ. 80+14 Εἰκόνες

Μὲ τὰ προλεγόμενα τοῦ ἐκδότη τοῦ περιοδικοῦ Θεσσαλικοῦ Ἡμερολογίου κ. Κώστα Σπανοῦ ἐκδόθηκε πρόσφατα σὲ δεύτερη ἔκδοση ἀπὸ τὸν Δῆμο Ἀργιθέας ‒μὲ πρωτοβουλία τοῦ Δημάρχου κ. Λάμπρου Τσιβόλα‒  τὸ βιβλίο τοῦ κ. Κωνσταντίνου Σπ. Τσιώλη, ἐκ τῆς ἱστορικῆς κώμης τῶν Μ. Βραγγιανῶν τῶν Ἀγράφων τῆς Εὐρυτανίας, μὲ τὸν ὡς ἄνω τίτλο. Τὸ βιβλίο αὐτὸ ἀφιερώνεται στὴν ἱερὴ μνήμη τῆς γιαγιᾶς τοῦ συγγραφέα Μαρίας Δ. Καψάλη κι ἀποτελεῖ μιὰν ἱκανὴ συμβολὴ στὴν ἱστορία τῆς περιοχῆς τῶν Ἀγράφων τῶν χρόνων τῆς Τουρκοκρατίας.

Ὁ σ. βασιζόμενος κυρίως στὶς πηγὲς καὶ σὲ μιὰ πλούσια βιβλιογραφία μᾶς παρέδωσε μιὰ λαμπρή, καλογραμμένη καὶ μὲ αὐστηρὴ φροντίδα τυπωμένη μελέτη, ποὺ εἶναι μιὰ κορυφαία συμβολὴ γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ χωριοῦ Πετρῆλο, πού, ὅπως ἀναφέρει ὁ κ. Κ. Σπανὸς «ἔσφυζε κάποτε ἀπὸ ζωή».

Βασισμένος ὁ σ. σὲ Ὀθωμανικὰ ἔγραφα, τὰ ὁποῖα καὶ διασώζουν τὰ ὀνόματα τῶν κατοίκων τοῦ χωριοῦ αὐτοῦ ἀπὸ τὸν 15ο αἰ. μάλιστα (σελ. 19), ξεδιπλώνει τὴν ἱστορικὴ διαδρομὴ τοῦ χωριοῦ μὲ τὴ συμβολὴ ἐπίσης τῶν «1100 περίπου ἐπιστολῶν ἀλληλογραφίας τῶν τριῶν λογίων τῶν Ἀγράφων, Εὐγενίου Γιαννούλη τοῦ Αἰτωλοῦ, Ἀναστασίου τοῦ Γορδίου καὶ Ἀθανασίου Ἐλαχίστου τοῦ ἐξ Ἀγράφων»( σελ. 43) ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴν  περιοχὴ τοῦ Πετρήλου καὶ μάλιστα μὲ τὶς διοικητικὲς καὶ ἐκκλησιαστικὲς ἀρχὲς του. Ὅπως προκύπτει δὲ ἀπὸ τὴ μελέτη τῶν ἐπιστολῶν, ποὺ στὴν οὐσία ἀποτελοῦν καὶ εἶναι σημαντικὴ πηγὴ πληροφοριῶν, οἱ ἐν λόγω λόγιοι εἶχαν ἐπισκεφτεῖ τὸν τόπο καὶ δὴ τὴν ἱστορικὴ Μονὴ τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου (σελ. 44), στὴν ὁποία μάλιστα εἶχε φιλοξενηθεῖ ὁ πολὺς Ἀναστάσιος Γόρδιος (σελ. 59) …..

π. Κ.Ν. Καλλιανός

Δεῖτε ὅλο τὸ βιβλίο ἐδῶ

ΜΝΗΜΗ π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΥΒΑ

Δύο ἔτη ἀπὸ τὴν κοίμησή του

Σὰν σήμερα, 2 Ὀκτωβρίου, πρὸ δύο ἐτῶν,  ἐκοιμήθη τὸν ὀφειλόμενον ὕπνον ὁ π. Δημήτριος Καλύβας, ὁ φιλαγραφιώτης ἐφημέριος καὶ ἱερατικὸς προϊστάμενος πλέον τῶν πενῆντα ἐτῶν τοῦ ἱ. ν. Ἁγίου Γεωργίου Καματεροῦ. Τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 2010 στὴν αἴθουσα ἐκδηλώσεων τοῦ Πνευματικοῦ  Κέντρου τοῦ Ναοῦ πραγματοποιήθηκε ἐκδήλωση τιμῆς τῶν Εὐρυτάνων Ἁγίων μὲ τὴν συνεργασία τῆς ἱστορικῆς «Πανευρυτανικῆς Ἕνωσης», τῆς ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Καματεροῦ καὶ τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Βραγγιανιτῶν «Ἀναστάσιος Γόρδιος». Τιμώμενος ἅγιος, μὲ αὐτὴν τὴν ἐκδήλωση, ἦταν ὁ ὅσιος Εὐγένιος Γιαννούλης ὁ Αἰτωλός (περ. 1597-1682) μὲ τὸ ὄνομα τοῦ ὁποίου ὀνοματοδοτήθηκε, ἔκτοτε, ἡ ὡς ἄνω αἰθουσα. Ὁ ἀείμνηστος π. Δημήτριος, ὡς φιλοξενοῦσα συνιστῶσα τῆς ἐκδηλώσεως, καλωσόρισε τοὺς παρευρεθέντες. Τιμώντας τὴ μνήμη του τὸ ἱστoλόγιό μας ἀναρτᾶ μία ταινία (βίντεο) μὲ τὴν προσφώνηση τοῦ π. Δημητρίου. 

                                                                 Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης 

                                                                  

ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ ΣΤΟΝ Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ

5 Αὐγούστου 2016

Ὅπως, σχεδόν, κάθε  χρόνο καὶ ἐφέτος τὴν Παρασκευὴ 5 Αὐγούστου 2016, παρουσίᾳ καὶ Ἀγραφιωτῶν πιστῶν ἐτιμήθη, μὲ λειτουργὸ τὸν π. Ἰωάννη Γαλάνη, ἡ μνήμη τοῦ ὁσίου Εὐγενίου τοῦ Αἰτωλοῦ στὸν ἱ. ν. τοῦ Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ στὸ Ξυλόκαστρο τῆς Κορινθίας.

Ἱ. Ν. Ἁγίου Μακαρίου Ξυλοκάστρου Κορινθίας

   

Ὡς γνωστὸν ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Νοταρᾶς, μητροπολίτης Κορίνθου (1731-1805), ἀπὸ τοὺς κορυφαίους τοῦ νεοησυχαστικοῦ καὶ φιλοκαλικοῦ κινήματος τῶν λεγομένων «Κολλυβάδων», εἶχε πνευματικὴ σχέση μὲ τὰ Ἄγραφα καθὼς προεχειρίσθη, στὸ Ἅγιον Ὄρος, περὶ τὸ 1777, εἰς μεγαλόσχημον μοναχὸν ἀπὸ τὸν ἱερομόναχο Παρθένιο τὸν Σκοῦρτο τὸν ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων (†περ. 1800), τὸν πνευματικὸ καὶ ζωγράφο ὅπως ὁ ἴδιος ὑπέγραφε τὰ διάφορα ἔγγραφα καὶ μὲ τὸν ὁποῖο διατηροῦσε στενὴ σχέση πνευματικῆς πατρότητας.[1] 

Φορητὴ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Μακαρίου στὸ ἀσκητήριό του στὴ Χίο

Μάλιστα, ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης θεωρεῖ τὸν ἅγιο Μακάριο τὸν Νοταρᾶ καὶ τὸν ἱερομόναχο Παρθένιο τὸν ἐξ Ἀγράφων ὡς «τοὺς δύο πρώτους καὶ ἀρχηγοὺς τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως τῆς ἐν Σαββάτῳ τελούσης τὰ μνημόσυνα».[2] Ἐπίσης, ὁ ὅσιος Νικόδημος λίγο πρὶν τὴν ὁσιακὴ κοίμησή του ζήτησε νὰ προσκυνήσει, μαζὶ μὲ τὰ ὀστᾶ τοῦ ἁγίου Μακαρίου καὶ ἐκεῖνα τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου τοῦ Σκούρτου, τὰ ὁποῖα μετὰ τὴν ἀνακομιδή τους εὐωδίαζαν.[3] Ἀκόμη, ὁ Παρθένιος ὁ ἐξ Ἀγράφων φέρεται ὡς ἀποδέκτης ἐπιστολῆς τῶν: ἁγίου Μακαρίου, Ἀνανία Σταυρουδᾶ, ἀρχιμανδρίτη Γρηγορίου καὶ Νικόδημου ἁγιορείτου, μὲ τὴν ὁποία τοῦ ζητοῦν νὰ ὑπάρξει ἕνα εἶδος συμβιβασμοῦ τοῦ Παρθενίου σὲ προβλήματα ποὺ προέκυψαν στὴ σχέση του μὲ τὴ συνοδεία του.[4] 

Ὁ ἱερομόναχος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος ὁ ἐξ Ἀγράφων.
Λεπτομέρεια ἀπὸ σύγχρονη φορητὴ εἰκόνα τῶν Ἁγίων Κολλυβάδων Πατέρων
στὸ ὁμώνυμο παρεκκλήσιο τῆς μονῆς Ἁγ. Νικολάου Ἄνδρου

Ἀκόμη σώζεται φορητὴ εἰκόνα τοῦ ἔτους 1834 στὴν ὁποία εἰκονίζονται μαζὶ ὁ ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς καὶ ὁ ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος ὁ ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων.[5]  Ἔμμεση σχέση τοῦ ἁγίου Μακαρίου μὲ τὰ Ἄραφα θεωρεῖται καὶ καὶ ἡ ἀντίθεσή του μὲ τὸν Κύριλλο τὸν ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων τὸν κοινὸ τοῦ Ἁγίου Ὄρους Πνευματικὸ καθὼς ὁ Κύριλλος θεωρεῖ πὼς ἡ παρουσία τοῦ Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ στὸ Ἅγιον Ὄρος ἀλλὰ καὶ ἡ σχέση του καὶ ἡ ἀλληλογραφία του μὲ τὸν Ἀθανάσιο τὸν Πάριο, ‒ἡ ὁποία περιῆλθε εἰς χεῖρας του‒, ἀποτελοῦν παράγοντες ἀποσταθεροποίησης καὶ δημιουργίας πνευματικῶν ἐρίδων στὸ Ἅγ. Ὄρος καὶ ζητεῖ παρέμβαση ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Καλλίνικο γιὰ νὰ διορθωθεῖ ἡ κατάσταση.[6]  Τὰ ἔγγραφα τῶν Κολλυβάδων περιῆλθαν εἰς χεῖρας τοῦ Κυρίλλου ἀπὸ δύο μαθητὲς τοῦ Παρθενίου τοῦ ἐξ Ἀγράφων, ἀδελφῶν καὶ ὁμοχώρίων του, καθὼς τὸ λαυρεωτικὸ κελλὶ τοῦ Κυρίλλου ἦταν γειτονικὸ ἐκείνου τοῦ Παρθενίου. Μὲ τὴν ἀντιγραφή τους καὶ τὴν ἀποστολή τους στὸν Πατριάρχη Σωφρόνιο ἐπέτυχαν τὴν καταδίκη τοῦ λεγομένου κολλυβαδικοῦ κινήματος.[7]  

     

Ὁ π. Ἰωάννης Γαλάνης

Ὁ π. Ἰωάννης στὸν λόγο του ἀναφέρθηκε στὸν βίο καὶ τὸ ἔργο τοῦ ὁσίου Εὐγενίου, καὶ ἀνέγνωσε ὅ,τι ἀναφέρει γι᾿ αὐτὸν ὁ  σύγχορνος διανοητὴς Ζήσιμος Λορεντζάτος (1915-2004) στὸ ἔργο του COLLECTANEA:

«Γυρεύω νὰ μάθω περισσότερα γιὰ τὴ θαυμαστὴ γραφὴ τοῦ Εὐγενίου (Γιαννούλη) τοῦ Αἰτωλοῦ († 1682) ‒ ἀπὸ τὶς ζωντανότερες ποὺ ξέρω πρὶν τὸ Μακρυγιάννη».[8]

Τέλος ὁ λειτουργὸς ἔψαλε τὸ προσόμοιον τὸ ψαλλόμενον μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τῆς παρακλήσεως πρὸς τὸν ὅσιον Εὐγένιον τὸν Αἰτωλόν· ποίημα Γερασίμου μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου:

Χάριν εἰληφώς παρὰ Θεοῦ

πρέσβευε, Εὐγένιε Πάτερ,

τῷ Πανοικτίρμονι,

πάσης περιστάσεως καὶ προσβολῆς καὶ φθορᾶς

καὶ ἀνάγκης καὶ θλίψεως καὶ πόνων λυτροῦσθαι

τοὺς πιστῶς προσπίπτοντας τῇ προστασίᾳ σου,

ἅμα καὶ πταισμάτων τὴν λύσιν

καὶ εἰρήνην αἴτει βαθεῖαν

τοῖς εἰλικρινῶς σε μακαρίζουσι.[9]

Τῆς Θείας Εὐχαριστίας μετεῖχε καὶ φέρελπίς τις νέος, ὁμώνυμος τοῦ ὁσίου Εὐγενίου, ἕλκων τὴν καταγωγήν του ἐξ Ἀγράφων, ὁ ὁποῖος προσέφερε στὸ ἐκκλησίασμα γλυκίσματα καὶ εἰκόνα τοῦ Ὁσίου μὲ τὸν σύντομο βίο του καὶ τὸ προαναφερθὲν προσόμοιον.

Ἡ προσφορὰ γλυκισμάτων

           Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

---

[1] Γιὰ τὴν πνευματικὴ σχέση τοῦ ἁγίου Μακαρίου πρῴην Κορίνθου τοῦ Νοταρᾶ μὲ τὸν ἱερομόναχο Παρθένιο τὸνΣκοῦρτο, βλ. Πατάπιος μοναχὸς Καυσοκαλυβίτης, Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, ὁ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων, ἔκδ. Πανευρυτανικὴ Ἕνωση, Σύλλογος Φουρνιωτῶν «Ὁ Λεπενιώτης», Ἀθήνα 2010, σ. 51-52.

[2] Νικόδημος Ἁγιορείτης, Ὁμολογία πίστεως … καὶ ἄλλα τινὰ περὶ Πίστεως ὑγιῆ καὶ ὀρθόδοξα φρονήματα, Βενετία 1819, σ. 48-49.

[3] «Καὶ παρακαλῶ, φέρετέ μου τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων μου Πατέρων, ἁγίου Μακαρίου Κορίνθου καὶ Παρθενίου, Ἁγίου Πνευματικοῦ Πατρός μας»· Εὐθύμιος ἱερομόναχος, Βίος καὶ Πολιτεία …Νικοδήμου Μοναχοῦ…, ἔκδ. ὑπὸ μον. Νικοδήμου Μπιλάλη, Ἀθήνα 1983, σ. 30.

[4] Πρωτ. Μαρνέλλος  Γ., Ἁγιονικοδημικὰ Μελετήματα, τ. Β΄, Ἅγιος Νικόλαος Κρήτης, 2007, σ. 264-267.

[5] Πατάπιος μοναχός, Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, σ. 60.

[6] Βλ. Χρῆστος Ἀραμπατζῆς, «Ἄγνωστες εἰδήσεις περὶ τοῦ ἁγίου Μακαρίου Νοταρᾶ μέσα ἀπὸ τὴν ἀνέκδοτη ἀλληλογραφία τοῦ Ἀθανασίου τοῦ Παρίου», Πρακτικὰ Συνεδρίου: Ὁ ἅγιος Μακάριος(Νοταρᾶς) ‒ Γενάρχης τοῦ Φιλοκαλισμοῦ-Μητροπολίτης Κορίνθου‒ καὶ ὁ περίγυρός του, Κόρινθος 9-13 Μαΐου 2005, Ἀθήνα 2006, σ. 401-405

[7] Πατάπιος μοναχός, Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, σ. 35-38· Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης, «Κύριλλος ὁ ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων, διδάσκαλος στὴ Σχολὴ τῆς  Κοζάνης, ὁ καὶ κοινὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους πνευματικός», Ἡ Δυτικὴ Μακεδονία στοὺς  Νεότερους Χρόνους, Πρακτικὰ Α΄ Συνεδρίου Ἱστορίας Δυτικῆς Μακεδονίας, Γρεβενὰ 2-5 Ὀκτωβρίου 2014,  [Ἑταιρεία Δυτικομακεδονικῶν Μελετῶν], Γρεβενὰ 2016, σ. 650.

[8] Ζήσιμος Λορεντζάτος, Collectanea, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 2009, σ. 26.

[9] Ὅσιος Εὐγένιος ὁ Αἰτωλός, Βίος καὶ ἔργον. Ἡ εἰς ἅγιον ἀνακήρυξις. ᾈσματικὴ Ἀκολουθία.,ἐπιμ. Κων. Βλάχος, [ Ἱερὰ Μητρόπολις Καρπενησίου ], Ἀθῆναι 1983, σ. 167.