ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ ΣΤΟΝ Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ

5 Αὐγούστου 2016

Ὅπως, σχεδόν, κάθε  χρόνο καὶ ἐφέτος τὴν Παρασκευὴ 5 Αὐγούστου 2016, παρουσίᾳ καὶ Ἀγραφιωτῶν πιστῶν ἐτιμήθη, μὲ λειτουργὸ τὸν π. Ἰωάννη Γαλάνη, ἡ μνήμη τοῦ ὁσίου Εὐγενίου τοῦ Αἰτωλοῦ στὸν ἱ. ν. τοῦ Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ στὸ Ξυλόκαστρο τῆς Κορινθίας.

Ἱ. Ν. Ἁγίου Μακαρίου Ξυλοκάστρου Κορινθίας

   

Ὡς γνωστὸν ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Νοταρᾶς, μητροπολίτης Κορίνθου (1731-1805), ἀπὸ τοὺς κορυφαίους τοῦ νεοησυχαστικοῦ καὶ φιλοκαλικοῦ κινήματος τῶν λεγομένων «Κολλυβάδων», εἶχε πνευματικὴ σχέση μὲ τὰ Ἄγραφα καθὼς προεχειρίσθη, στὸ Ἅγιον Ὄρος, περὶ τὸ 1777, εἰς μεγαλόσχημον μοναχὸν ἀπὸ τὸν ἱερομόναχο Παρθένιο τὸν Σκοῦρτο τὸν ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων (†περ. 1800), τὸν πνευματικὸ καὶ ζωγράφο ὅπως ὁ ἴδιος ὑπέγραφε τὰ διάφορα ἔγγραφα καὶ μὲ τὸν ὁποῖο διατηροῦσε στενὴ σχέση πνευματικῆς πατρότητας.[1] 

Φορητὴ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Μακαρίου στὸ ἀσκητήριό του στὴ Χίο

Μάλιστα, ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης θεωρεῖ τὸν ἅγιο Μακάριο τὸν Νοταρᾶ καὶ τὸν ἱερομόναχο Παρθένιο τὸν ἐξ Ἀγράφων ὡς «τοὺς δύο πρώτους καὶ ἀρχηγοὺς τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως τῆς ἐν Σαββάτῳ τελούσης τὰ μνημόσυνα».[2] Ἐπίσης, ὁ ὅσιος Νικόδημος λίγο πρὶν τὴν ὁσιακὴ κοίμησή του ζήτησε νὰ προσκυνήσει, μαζὶ μὲ τὰ ὀστᾶ τοῦ ἁγίου Μακαρίου καὶ ἐκεῖνα τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου τοῦ Σκούρτου, τὰ ὁποῖα μετὰ τὴν ἀνακομιδή τους εὐωδίαζαν.[3] Ἀκόμη, ὁ Παρθένιος ὁ ἐξ Ἀγράφων φέρεται ὡς ἀποδέκτης ἐπιστολῆς τῶν: ἁγίου Μακαρίου, Ἀνανία Σταυρουδᾶ, ἀρχιμανδρίτη Γρηγορίου καὶ Νικόδημου ἁγιορείτου, μὲ τὴν ὁποία τοῦ ζητοῦν νὰ ὑπάρξει ἕνα εἶδος συμβιβασμοῦ τοῦ Παρθενίου σὲ προβλήματα ποὺ προέκυψαν στὴ σχέση του μὲ τὴ συνοδεία του.[4] 

Ὁ ἱερομόναχος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος ὁ ἐξ Ἀγράφων.
Λεπτομέρεια ἀπὸ σύγχρονη φορητὴ εἰκόνα τῶν Ἁγίων Κολλυβάδων Πατέρων
στὸ ὁμώνυμο παρεκκλήσιο τῆς μονῆς Ἁγ. Νικολάου Ἄνδρου

Ἀκόμη σώζεται φορητὴ εἰκόνα τοῦ ἔτους 1834 στὴν ὁποία εἰκονίζονται μαζὶ ὁ ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς καὶ ὁ ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος ὁ ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων.[5]  Ἔμμεση σχέση τοῦ ἁγίου Μακαρίου μὲ τὰ Ἄραφα θεωρεῖται καὶ καὶ ἡ ἀντίθεσή του μὲ τὸν Κύριλλο τὸν ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων τὸν κοινὸ τοῦ Ἁγίου Ὄρους Πνευματικὸ καθὼς ὁ Κύριλλος θεωρεῖ πὼς ἡ παρουσία τοῦ Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ στὸ Ἅγιον Ὄρος ἀλλὰ καὶ ἡ σχέση του καὶ ἡ ἀλληλογραφία του μὲ τὸν Ἀθανάσιο τὸν Πάριο, ‒ἡ ὁποία περιῆλθε εἰς χεῖρας του‒, ἀποτελοῦν παράγοντες ἀποσταθεροποίησης καὶ δημιουργίας πνευματικῶν ἐρίδων στὸ Ἅγ. Ὄρος καὶ ζητεῖ παρέμβαση ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Καλλίνικο γιὰ νὰ διορθωθεῖ ἡ κατάσταση.[6]  Τὰ ἔγγραφα τῶν Κολλυβάδων περιῆλθαν εἰς χεῖρας τοῦ Κυρίλλου ἀπὸ δύο μαθητὲς τοῦ Παρθενίου τοῦ ἐξ Ἀγράφων, ἀδελφῶν καὶ ὁμοχώρίων του, καθὼς τὸ λαυρεωτικὸ κελλὶ τοῦ Κυρίλλου ἦταν γειτονικὸ ἐκείνου τοῦ Παρθενίου. Μὲ τὴν ἀντιγραφή τους καὶ τὴν ἀποστολή τους στὸν Πατριάρχη Σωφρόνιο ἐπέτυχαν τὴν καταδίκη τοῦ λεγομένου κολλυβαδικοῦ κινήματος.[7]  

     

Ὁ π. Ἰωάννης Γαλάνης

Ὁ π. Ἰωάννης στὸν λόγο του ἀναφέρθηκε στὸν βίο καὶ τὸ ἔργο τοῦ ὁσίου Εὐγενίου, καὶ ἀνέγνωσε ὅ,τι ἀναφέρει γι᾿ αὐτὸν ὁ  σύγχορνος διανοητὴς Ζήσιμος Λορεντζάτος (1915-2004) στὸ ἔργο του COLLECTANEA:

«Γυρεύω νὰ μάθω περισσότερα γιὰ τὴ θαυμαστὴ γραφὴ τοῦ Εὐγενίου (Γιαννούλη) τοῦ Αἰτωλοῦ († 1682) ‒ ἀπὸ τὶς ζωντανότερες ποὺ ξέρω πρὶν τὸ Μακρυγιάννη».[8]

Τέλος ὁ λειτουργὸς ἔψαλε τὸ προσόμοιον τὸ ψαλλόμενον μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τῆς παρακλήσεως πρὸς τὸν ὅσιον Εὐγένιον τὸν Αἰτωλόν· ποίημα Γερασίμου μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου:

Χάριν εἰληφώς παρὰ Θεοῦ

πρέσβευε, Εὐγένιε Πάτερ,

τῷ Πανοικτίρμονι,

πάσης περιστάσεως καὶ προσβολῆς καὶ φθορᾶς

καὶ ἀνάγκης καὶ θλίψεως καὶ πόνων λυτροῦσθαι

τοὺς πιστῶς προσπίπτοντας τῇ προστασίᾳ σου,

ἅμα καὶ πταισμάτων τὴν λύσιν

καὶ εἰρήνην αἴτει βαθεῖαν

τοῖς εἰλικρινῶς σε μακαρίζουσι.[9]

Τῆς Θείας Εὐχαριστίας μετεῖχε καὶ φέρελπίς τις νέος, ὁμώνυμος τοῦ ὁσίου Εὐγενίου, ἕλκων τὴν καταγωγήν του ἐξ Ἀγράφων, ὁ ὁποῖος προσέφερε στὸ ἐκκλησίασμα γλυκίσματα καὶ εἰκόνα τοῦ Ὁσίου μὲ τὸν σύντομο βίο του καὶ τὸ προαναφερθὲν προσόμοιον.

Ἡ προσφορὰ γλυκισμάτων

           Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

---

[1] Γιὰ τὴν πνευματικὴ σχέση τοῦ ἁγίου Μακαρίου πρῴην Κορίνθου τοῦ Νοταρᾶ μὲ τὸν ἱερομόναχο Παρθένιο τὸνΣκοῦρτο, βλ. Πατάπιος μοναχὸς Καυσοκαλυβίτης, Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, ὁ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων, ἔκδ. Πανευρυτανικὴ Ἕνωση, Σύλλογος Φουρνιωτῶν «Ὁ Λεπενιώτης», Ἀθήνα 2010, σ. 51-52.

[2] Νικόδημος Ἁγιορείτης, Ὁμολογία πίστεως … καὶ ἄλλα τινὰ περὶ Πίστεως ὑγιῆ καὶ ὀρθόδοξα φρονήματα, Βενετία 1819, σ. 48-49.

[3] «Καὶ παρακαλῶ, φέρετέ μου τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων μου Πατέρων, ἁγίου Μακαρίου Κορίνθου καὶ Παρθενίου, Ἁγίου Πνευματικοῦ Πατρός μας»· Εὐθύμιος ἱερομόναχος, Βίος καὶ Πολιτεία …Νικοδήμου Μοναχοῦ…, ἔκδ. ὑπὸ μον. Νικοδήμου Μπιλάλη, Ἀθήνα 1983, σ. 30.

[4] Πρωτ. Μαρνέλλος  Γ., Ἁγιονικοδημικὰ Μελετήματα, τ. Β΄, Ἅγιος Νικόλαος Κρήτης, 2007, σ. 264-267.

[5] Πατάπιος μοναχός, Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, σ. 60.

[6] Βλ. Χρῆστος Ἀραμπατζῆς, «Ἄγνωστες εἰδήσεις περὶ τοῦ ἁγίου Μακαρίου Νοταρᾶ μέσα ἀπὸ τὴν ἀνέκδοτη ἀλληλογραφία τοῦ Ἀθανασίου τοῦ Παρίου», Πρακτικὰ Συνεδρίου: Ὁ ἅγιος Μακάριος(Νοταρᾶς) ‒ Γενάρχης τοῦ Φιλοκαλισμοῦ-Μητροπολίτης Κορίνθου‒ καὶ ὁ περίγυρός του, Κόρινθος 9-13 Μαΐου 2005, Ἀθήνα 2006, σ. 401-405

[7] Πατάπιος μοναχός, Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, σ. 35-38· Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης, «Κύριλλος ὁ ἐκ Φουρνᾶς τῶν Ἀγράφων, διδάσκαλος στὴ Σχολὴ τῆς  Κοζάνης, ὁ καὶ κοινὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους πνευματικός», Ἡ Δυτικὴ Μακεδονία στοὺς  Νεότερους Χρόνους, Πρακτικὰ Α΄ Συνεδρίου Ἱστορίας Δυτικῆς Μακεδονίας, Γρεβενὰ 2-5 Ὀκτωβρίου 2014,  [Ἑταιρεία Δυτικομακεδονικῶν Μελετῶν], Γρεβενὰ 2016, σ. 650.

[8] Ζήσιμος Λορεντζάτος, Collectanea, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 2009, σ. 26.

[9] Ὅσιος Εὐγένιος ὁ Αἰτωλός, Βίος καὶ ἔργον. Ἡ εἰς ἅγιον ἀνακήρυξις. ᾈσματικὴ Ἀκολουθία.,ἐπιμ. Κων. Βλάχος, [ Ἱερὰ Μητρόπολις Καρπενησίου ], Ἀθῆναι 1983, σ. 167.

ΠΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: 10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1898 - 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1984

Ἀθησαύριστα τοῦ Πάνου Ι. Βασιλείου

«Ἂν τὰ Ἄγραφα σοῦ ξυπνοῦν τὴν ‘‘ἄλλη’’ Ἑλλάδα

ἡ Κρήτη σοῦ δίνει τὴν ταυτότητά της»^[1]

Εἰσαγωγικὸ σημείωμα

Μία ἀπὸ τὶς πολύπλευρες πνευματικὲς δραστηριότητες τοῦ Πάνου Βασιλείου (Ἁγ. Τριάδα Ἀγράφων, 10 Αὐγούστου 1898- Ἀθήνα, 15 Ἀπριλίου 1984) ἦταν καὶ ἡ ἀρθρογραφία του στὸν ἀθηναϊκὸ ἀλλὰ καὶ τὸν τοπικὸ ἐπαρχιακὸ τύπο μὲ θέματα ἱστορικά, ἀρχαιολογικά, λαογραφικά, εἰκαστικά, πολιτικά κ.ἄ. Τὴν περίοδο 1936-1940, ὅταν ὑπηρετοῦσε ὡς ὑπάλληλος τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης στὴν Κρήτη, ἀρθρογραφοῦσε στὴν ἡμερήσια ἐφημερίδα «Ἀνατολή» τοῦ Ἁγίου Νικολάου Λασηθίου Κρήτης μὲ τὸ φιλολογικὸ ψευδώνυμο «Ὁ Ξένος».^[2]

Ἀπὸ τὸ περιεχόμενο τῶν δημοσιευμάτων του φαίνεται, πὼς παρὰ τὴν γεωμορφολογικὴ ἀλλὰ καὶ πολιτισμικὴ ἰδιαιτερότητα τῆς Μεγαλονήσου, σὲ σχέση μὲ τὰ ὀρεινὰ καὶ δυσπρόσιτα Ἄγραφα ἀπὸ ὅπου καταγόταν ὁ Π. Βασιλείου, ἀγάπησε αὐτὸν τὸν τόπο καὶ τοὺς ἀνθρώπους του καὶ συνδέθηκε μαζί του μὲ δεσμοὺς φιλίας καὶ σχέσεις  προσωπικές. Γνώρισε καὶ πρόβαλε μέσα ἀπὸ τὴν ἀρθρογραφία του τὴν ἱστορία καὶ τὸν πολιτισμὸ τῆς περιοχῆς καὶ συνέβαλε, μὲ τὴ δική του «Ἀγραφιώτικη» προσέγγιση, στὴν ἀνάδειξή τους. Ἀλλὰ καὶ ἡ τοπικὴ κοινωνία γνώρισε  καί «ἀγκάλιασε» ἕναν Ἀγραφιώτη λόγιο, τὸν ‘‘ἐκλεκτὸν διανοούμενον’’, ὅπως ἀποκαλεῖται σὲ εὐχαριστήριο ἄρθρο τῆς «Ἀνατολῆς», γιὰ ὅλα ὅσα ἔπραξε γιὰ τὴν πρόοδο τοῦ τόπου,  τόν «Ξένο», ὅπως ὑπέγραφε τὰ δημοσιεύματά του, καὶ τὸν ἔκαμε μέτοχο τῆς ἐντόπιας κουλτούρας καὶ παράδοσης. Τὰ ἄρθρα αὐτὰ τοῦ Π. Πασιλείου παραμένουν σχεδὸν ἄγνωστα, ἀθησαύριστα. Μὲ τὴν βοήθεια τοῦ καλοῦ συνεργάτη τῆς Βικελαίας Βιβλιοθήκης κ. Στέφανου Γρατσία ἐντοπίσαμε τὰ περισσότερα ἐξ αὐτῶν καὶ θεωροῦμε πὼς χρήζουν νέας δημοσιεύσεως· μὲ τὸν σχετικὸ σχολιασμό, βέβαια.

Δεῖτε ὅλο τὸ ἄρθρο ἐδῶ

---

^[1]     http://www.pelasgikes-diadromes.gr/crete

^[2]     Τρεῖς ὁμιλίες. Τιμητικὸ ἀφιέρωμα στὸν Πάνο Ι. Βασιλείου, [Ὁμοσπονδία Ρουμελιωτῶν Ἑλλάδος], Ἀθήνα 1978, σ. 68.

ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ

Ἐν Ἀθήναις τῇ 31^ῃ Ἰουλίου 2016

Ἐτιμήθη ‒προεόρτως‒,στὴν Ἀθήνα, τὴν Κυριακὴ 31^η Ἰουλίου 2016, στὸ  ἱερὸν μετόχιον τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων ὁδοῦ Σόλωνος τῆς Ἱ. Μ. Ἀσωμάτων Πετράκη, ἡ  μνήμη τοῦ ὁσίου Εὐγενίου τοῦ Αἰτωλοῦ, ἡ ὁποία συμφώνως μὲ τὴν Πράξη Ἁγιοκατατάξεώς του τιμᾶται στὶς 5 Αὐγούστου.

Ὁ λόγιος ἱερομόναχος Εὐγένιος Γιαννούλης (Μέγα Δένδρο Αἰτωλίας, περ. 1597 Μέγα– Μεγ. Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων, 6 Αὐγούστου 1682) ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὸν βίο του, τὸν ὁποῖο συνέταξε ὁ ἐπιφανέστερος τῶν μαθητῶν του Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος (Μεγ. Βραγγιανά, 1654 - 7 Ἰουνίου 1729) ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀλληλογραφία του, μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ καὶ ὡς Ἀθηναῖος Ἅγιος καθὼς εἶχε ἐπισκεφθεῖ καὶ διαμείνει τὴν Ἀθήνα ὡς μαθητὴς τοῦ σπουδαίου Ἀθηναίου διδασκάλου τοῦ 17^ου αἰ., τοῦ Θεόφιλου Κορυδαλλέα καὶ εἶχε σχέσεις καὶ γνωριμία μὲ τὶς διοικητικές, ἐκκλησιαστικὲς ἀλλὰ καὶ παιδευτικὲς Ἀρχὲς τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, ἰδιαίτερα μὲ τὴν ἀρχοντικὴ οἰκογένεια τῶν Μπενιζέλων ἀπὸ τὴν ὁποία καταγόταν καὶ ἡ ἁγία Φιλοθέη ἡ Ἀθηναία, ἡ κατὰ κόσμον Ρηγούλα Μπενιζέλου.

  Ὁ λειτουργὸς τοῦ Ὑψίστου, π. Νεκτάριος ἀναφέρθηκε στὴ μορφὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ τιμωμένου Ἁγίου στὴν πολὺ δύσκολη γιὰ τὸ Γένος καὶ τὴν Ὀρθοδοξία περίοδο ποὺ ἔζησε ὁ ὅσιος Εὐγένιος ὁ Αἰτωλός, ἐνῶ μὲ τὴν ἀπόλυση διανεμήθηκε στὸ ἐκκλησίασμα τετράπτυχο μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου, μὲ σύντομο βίο του, ἕνα σχόλιο τοῦ σύγχρονου διανοητῆ Ζήσιμου Λορεντζάτου (1915-2004) γιὰ τὸν Εὐγένιο Γιαννούλη ‒τὸ ὁποῖο καὶ ἀνέγνωσε στοὺς πιστοὺς ὁ π. Νεκτάριος‒ καὶ ἕνα τροπάριο τοῦ Ἁγίου, ποίημα Γερασίμου μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου.

Ἱεροψάλτες ἦσαν ὁ κ. Νεκτάριος Φῦτρος καὶ ὁ κ. Ἐρωτόκριτος Κατωμέρης.Ὁ λειτουργὸς καὶ τὸ χριστεπώνυμο πλήρωμα εὐχήθηκαν εἰς τὸν ἀπόντα μὲν  Εὐγένιον, υἱὸν δέ τινος ἐκ τοῦ ἐκκλησιάσματος, πολλὰ τὰ ἔτη καὶ καλὴ ἐπιτυχία ‒τῇ συνδρομῇ τοῦ Ἁγίου Εὐγενίου‒ στὶς ἐξετάσεις γιὰ τὴν εἰσαγωγὴ εἰς τὴν ἐγγύτατα τοῦ Ναοῦ εὑρισκομένη Νομικὴ Σχολὴ τοῦ ΕΚΠΑ Ἀκολούθησε προσφορὰ γλυκισμάτων καὶ ἀναψυκτικῶν σὲ πλησιόχωρο ἀρχονταρίκι, ὅπου καὶ ἔγινε ἐκτενέστερη συζήτηση γιὰ τὸν βίο καὶ τὸ ἔργο τοῦ τιμωμένου Ἁγίου.

                                                                Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης