Ο ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ ΙΑΤΡΟΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΕΛΙΣΔΟΝΙΤΗΣ (17ος αἰ.)

Ἡ καλὴ φίλη τῶν Ἀγράφων ‒καί, ὅπως ἡ ἴδια ὁμολογεῖ καὶ θαυμάστρια, τοῦ ἱστολογίου ellinomouseionagrafon‒ ἡ δρ. Φιλολογίας - Παλαιογραφίας, Βενετία Χατζοπούλου δημοσιεύει στὰ  Πρακτικὰ τοῦ Πανελληνίου  Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου, Λαϊκὴ Ἰατρικὴ καὶ Ἰατρικὴ Ἐπιστήμη Σχέσεις  Ἀμφίδρομες, Ἀθήνα, 7-11 Μαρτίου 2012,  Τόμος Β΄, [Κέντρον Ἐρεύνης τῆς Ἑλληνικῆς Λαογραφίας καὶ Ἱστορικὸ Παλαιογραφικὸ Ἀρχεῖο τοῦ Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης], σ. 17-32, τὴ μελέτη της ‒προϊὸν ἀρχειακῆς ἔρευνας καὶ μελέτης‒ τὴν ὁποία μὲ τὴν ἄδειά της δημοσιεύουμε στὸ ἱστολόγιο μας.

Βενετία Χατζοπούλου*

Ὁ ἰατρὸς Νικόλαος ἱερόπαις ὁ Βελισδονίτης: Νέα στοιχεῖα γιὰ τὸ ἔργο του



              Nicolaus Medicus fi llio  di presviteri ghrecyter vocatur·

                              κώδ. Ι. Μ. Ὀλυμπιώτισσας 35, φ. 193r

 

 

 

Ὁ Νικόλαος ἱερόπαις, ἀπὸ τὸ Βελισδόνι τῶν Ἀγράφων Εὐρυτανίας, ὑπῆρξε περιώνυμος γιατρὸς κατὰ τὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 17ου αἰώνα. Ἔχοντας μαθητεύσει ἀρχικὰ στὸ Καρπενήσι κοντὰ στὸν περίφημο δάσκαλο τοῦ Γένους Εὐγένιο Γιαννούλη τὸν Αἰτωλὸ (1597-1682), κατόπιν στὴν Ἀθήνα πλησίον τοῦ Ἰεζεκιὴλ Στεφάκη, ἡγούμενου τῆς Μονῆς Καισαριανῆς, καὶ τέλος στὴ Λάρισα, ὅπου καὶ ἐπιδόθηκε στὴ μελέτη τῆς ἀραβικῆς γλώσσας ἀλλὰ καὶ ἰατρικῶν συγγραμμάτων, ὁ Νικόλαος Βελισδονίτης ἀνήκει στὸν κύκλο τῶν λογίων ἐκείνων ποὺ ἔδρασαν κυρίως στὴ Δυτικὴ Θεσσαλία, ἐνῶ μαρτυρεῖται ἐπίσης ὅτι μετέβη ἀργότερα στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου διέπρεψε ὡς γιατρός.

Ὁ Νικόλαος ἀποτελεῖ ξεχωριστὴ φυσιογνωμία στὴν ἱστορία τῆς ἑλληνικῆς ἰατρικῆς τοῦ 17ου αἰώνα. Εἰσχωρεῖ δυναμικὰ στὸν χῶρο τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης·δὲν περιορίζεται στὶς θεραπευτικὲς γνώσεις ποὺ διασώζει ἡ λαϊκὴ παράδοση ἢ στὶς θεραπεῖες ποὺ ἀντλεῖ κανεὶς διερευνώντας τὴν ἀρχαία ἑλληνική, ἀραβικὴ καὶ βυζαντινὴ ἰατρικὴ γραμματεία, ἀλλὰ ἐπιδίδεται συστηματικὰ στὴ μελέτη τῆς δυτικοευρωπαϊκῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης τοῦ 15ου-17ου αἰ. προκειμένου νὰ διδαχθεῖ σύγχρονες θεραπευτικὲς μεθόδους. Αὐτονόητο εἶναι ὅτι στοὺς ὑπὸ μελέτη αἰῶνες ἀκόμη καὶ στὴ Δύση ἡ ἰατρικὴ εἶναι μιὰ ἐπιστήμη ἐν ἐξελίξει, καὶ σὲ καμία περίπτωση δὲν μποροῦμε νὰ ἰσχυριστοῦμε τὴν πλήρη ἐξάλειψη στοιχείων ἐμπειρικῆς θεραπευτικῆς ποὺ πηγάζουν ἀπὸ τὴν παράδοση. Σὲ ποιὸ βαθμὸ ὅμως, τουλάχιστον ὅσον ἀφορᾶ στὰ ἰατρικὰ συγγράμματα τοῦ Βελισδονίτη, ἐπιβιώνουν ἀκόμη στοιχεῖα τῆς λαϊκῆς θεραπευτικῆς, εἶναι ἕνα ζήτημα πρὸς διερεύνηση μέσω τῆς συστηματικῆς μελέτης τῶν πηγῶν.Ὁ Βελισδονίτης συγκαταλέγεται στοὺς πρώτους ἐπιστήμονες γιατροὺς τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, ποὺ ξεχώρισαν γιὰ τὶς ἰατρικές τους γνώσεις καὶ ἱκανότητες, συντάσσοντας μάλιστα καὶ ἀρκετὲς ἰατρικὲς πραγματεῖες, οἱ ὁποῖες ἀναπαράχθηκαν σὲ σημαντικὸ ἀριθμὸ χειρογράφων. Ἡ ἀνάδειξη τῶν χειρόγραφων πηγῶν καὶ ἡ συνέχιση τῆς ἔκδοσης τῶν σωζόμενων συγγραμμάτων τοῦ Ἱερόπαιδα θὰ συμβάλει καθοριστικὰ στὴν προβολὴ τῆς προσωπικότητας καὶ τῆς ἰατρικῆς του δράσης, ἀλλὰ θὰ ἐπιτρέψει ἐπίσης τὸν σαφῆ καθορισμὸ τῆς ἔκτασης, τοῦ περιεχομένου καὶ τῶν πηγῶν τοῦ συγγραφικοῦ του ἔργου.

 

* δρ. Φιλολογίας - Παλαιογραφίας

Δεῖτε ὅλη τὴ μελέτη ἐδῶhttps://www.dropbox.com/s/ja4ke27xca6ypzy/%CE%92%CE%95%CE%9B%CE%99%CE%A3%CE%94%CE%9F%CE%9D%CE%99%CE%A4%CE%97%CE%A3_%CE%A7%CE%91%CE%A4%CE%96%CE%9F%CE%A0%CE%9F%CE%A5%CE%9B%CE%9F%CE%A5.pdf%20%20II.pdf?dl=0