Ἑλληνομουσεῖον (τό). Ὀνομασία διδομένη πολλαχοῦ, ἐπὶ Τουρκοκρατίας, εἰς τὰ σχολεῖα ἀνωτέρων πως σπουδῶν. Περί «κοινῶν ἑλληνομουσείων ἐπ᾿ ὠφελείᾳ τοῦ γένους κοινῇ» γίνεται λόγος καὶ ἐν σιγιλλίῳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Γρηγορίου Ε', ἐκδοθέντι κατ᾿ Αὔγουστον τοῦ 1819.


Σ᾿ αὐτὸν τὸν διαδικτυακὸ χῶρο, ποὺ ἀπευθύνεται στοὺς φίλους τῆς χώρας τῶν Ἀγράφων, φιλοξενοῦνται κείμενα, ἄρθρα, μελέτες, ἀνακοινώσεις, βιβλία εἰκόνες, ταινίες ποὺ ἀφοροῦν ἢ παραπέμπουν στὴν ἱστορία, τὸν πολιτισμό, τὶς παραδόσεις, τὸ φυσικὸ περιβάλλον τοῦ ἱστορικοῦ χώρου τῶν Ἀγράφων, ὅπως αὐτὸς ἦταν γνωστὸς στὴν ὕστερη βυζαντινὴ ἀλλὰ καὶ μεταβυζαντινὴ ἐποχή. Σκοπὸς τῆς δημιουργίας του εἶναι νὰ γίνουν γνωστὰ καὶ νὰ ἀναδειχθοῦν, κατὰ τὰς δυνάμεις ἡμῶν, ὅλα ἐκεῖνα τά ‒ἀνὰ τοὺς αἰῶνες‒ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τοῦ τόπου μας καὶ τῶν ἀνθρώπων του.

Σάββατο 28 Μαΐου 2016

ΕΝΑΣ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΩΤΗΣ ΕΥΖΩΝΑΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΤΟ 1919

                         29η Μαΐου 1543-29η Μαΐου 2016. Μνήμη Ἁλώσεως Κωνσταντινουπόλεως


Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς Πηνελόπης Δέλτα δημοσιεύτηκε, (βλ. Νικόλαος Πλαστήρας, Ἐκσρτατεία Οὐκρανίας 1919. Κίνημα 6ης Μαρτίου 1933,. Ἀλληλογραφία, [Ἀρχεῖο τῆς Π. Σ. Δέλτα], ἐκδ. Ἑρμῆς, Ἀθήνα 1989) μεταξὺ ἄλλων, καὶ τὸ χειρόγραφο τοῦ Νικολάου Πλαστήρα ἀπὸ τὴν ἐκστρατεία τῆς Οὐκρανίας τὸ 1919. 

Κατὰ τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη τοῦ ρωσσικοῦ ἀτμοπλοίου «Αὐτοκράτωρ Νικόλαος» στὸ ὁποῖο ἐπέβαινε τὸ ἑλληνικὸ σύνταγμα ὑπὸ τὸν ἀγραφιώτη  στρατιωτικὸ καὶ μετάπειτα πολιτικό (πρωθυπουργό) Νικόλαο  Πλαστήρα (Μορφοβούνι Ἀγράφων 1883-Ἀθήνα 1953), τὸ πλοῖο ἀγκυροβόλησε στὸν Γαλατᾶ ὁ συνταγματάρχης Κ. Μανέτας, ὁ Νικ. Πλαστήρας καὶ ἕνας «εὐσταλὴς δεκανέας εὔζωνας ἀπὸ τὸ Καρπενήσι, ποὺ γνώριζε τὴν Πόλη ἀπὸ πρίν», ἐξῆλθαν καὶ περιηγήθηκαν στὴν Πόλη καὶ τὴν Ἁγιὰ Σοφιά. Ὁ Νικόλαος Πλαστήρας βαθιὰ συγκινημένος καταθέτει γραπτὰ τὴν μαρτυρία του:


                                                      Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης 


Τετάρτη 25 Μαΐου 2016

ΠΕΤΡΟΣ Ο ΙΘΑΚΗΣΙΟΣ, Ο ΟΙΚΟΝΟΜΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ

Ἡ Ἀρχαιολογική – Ἱστορική – Λαογραφικὴ  Ἑταιρεία Θεστιέων, ὀργάνωσε καὶ πραγματοποίησε μὲ  ἐπιτυχία τὸ 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Τοπικῆς Ἱστορίας καὶ Πολιτισμοῦ, μὲ θέμα: «Ἡ χώρα τῶν Θεστιέων στὸν ἱστορικό χῶρο καὶ τὸν χρόνο». Τὸ συνέδριο ἔλαβε χώρα στὸ συνεδριακὸ κέντρο τοῦ ξενώνα «Θέστιος» τοῦ Βλοχοῦ στὶς 14 και 15 Μαΐου 2016.

Σκοπὸς τοῦ συνεδρίου ἦταν νὰ ἀναδείξει τὰ στοιχεῖα ποὺ συνθέτουν τὴ φυσιογνωμία τῶν Θεστιέων καὶ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τους, τεκμηριώνοντας πληρέστερα τὸν ἱστορικό τους ρόλο μέσα ἀπὸ τὴν ἀναδίφηση τοῦ παρελθόντος, παράλληλα καὶ σὲ συνδυασμὸ μὲ θέματα τῆς σύγχρονης ἐποχῆς.
Στὸ Συνέδριο παρουσιάσαμε τὴ μελέτη μας:
«Πέτρος ἱερεὺς ὁ Ἰθακήσιος, ὁ ἐν Καρπενησίῳ οἰκονομοδιδάσκαλος»
Ἐκ τοῦ κύκλου τῶν  μαθητῶν τοῦ Παναγιώτου Παλαμᾶ

   Ὁ διδάσκαλος τῆς περιόδου τῆς Τουρκοκρατίας ἱερεὺς Πέτρος ὁ οἰκονομοδιδάσκαλος, εἶναι περισσότερο γνωστός, λόγω καταγωγῆς,  ὡς παπα Πέτρος ὁ Ἰθακήσιος. Διετέλεσε
  μαθητὴς τῆς Εὐαγγελικῆς Σχολῆς Σμύρνης καὶ τοῦ ἐν Μεσολογγίῳ Παναγιώτου Παλαμᾶ, τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς γνωστῆς ὡς Παλαμιαίας Σχολῆς τοῦ Μεσολογγίου. Ἐπὶ τριαντακονταετία (1784-1814) δίδαξε στὴ Σχολὴ Γραμμάτων τοῦ Καρπενησίου καὶ ἀναγνωρίστηκε ὡς μία σπουδαία λόγια μορφὴ τῆς ἐποχῆς του, ποὺ διακόνησε τὴν παιδεία στὴν Δυτικὴ Στερεὰ Ἑλλάδα. Ἀπὸ τὴν σωζόμενη περὶ αὐτὸν ἀλληλογραφία τῆς ἐποχῆς προκύπτει πὼς διατηροῦσε φιλικὴ  σχέση μὲ τὸν ἐκ Καστανιᾶς τοῦ Προυσοῦ Κύριλλο Καστανοφύλλη (1775-1835), τὸν γνωστὸ λόγιο ἁγιορείτη  ἡγούμενο τῆς μονῆς Προυσοῦ καὶ μαθητὴ ἐπίσης τῆς Παλαμιαίας Σχολῆς, καθὼς καὶ μὲ τὸν ἐπίσης λόγιο καὶ προεστὸ τοῦ Καρπενησίου καὶ μαθητή του Γεώργιο-Ἀναγνώστη Ἰατρίδη (1789-1869). Ἐκοιμήθη στὸ Καρπενήσι στὶς 5 Ἰανουαρίου 1819 σὲ ἡλικία περίπου ἑβδομῆντα ἐτῶν. 

Ὁ Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος στὸ ταξιδιωτικό του «Ἱερὰ πόλις», γράφει γιὰ τὴ Σχολὴ τοῦ Μεσολογγίου:
«Ἀπ᾿ τὴ σχολὴ τοῦ Παλαμᾶ, βγῆκαν οἱ ἄνθρωποι μὲ τὴ φωτισμένη καὶ γυμνασμένη φιλοπατρία· καὶ ὑπῆρξε ἀξιοσημείωτο τὸ γεγονὸς πὼς οἱ περισσότεροι πρόκριτοι καὶ πολέμαρχοι τοῦ Μεσολογγιοῦ, ἀντίθετα πρὸς τοὺς ἄλλους τῆς λοιπῆς Ἑλλάδας, ἦταν ἄνθρωποι γραμματισμένοι, ἱκανοὶ νὰ γεμίσουν μὲ ὑπέρτερο πενυματικὸ περιεχόμενο τὴν πρωτόρμητη ἡρωϊκή τους ἀπόφαση».
   Μία ἀπ᾿ αὐτὲς τὶς φωτισμένες μορφὲς ποὺ φοίτησαν στὴ σχολὴ τοῦ Παν. Παλαμᾶ ἦταν καὶ ὁ παπα-Πέτρος ὁ Ἰθακήσιος. Μὲ τὸ παιδευτικό του ἔργο συνέβαλε καὶ αὐτός, κατὰ τὶς δυνάμεις του, στὴ διατήρηση τῆς ἐθνικῆς αὐτοσυνειδησίας τοῦ Γένους ποὺ ὁδήγησε στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Δὲν ἔζησε τὴν ἀπελευθέρωση τῆς πατρίδας του οὔτε τῶν Ἀγράφων καὶ τῆς Αἰτωλίας  ὅπου ὑπηρέτησε ὡς δάσκαλος γιὰ περισσότερα ἀπο 30 χρόνια, καθὼς ἐκοιμήθη στὶς 5 Ἰανουαρίου 1819. Ὅμως θεωροῦμε πὼς βρίσκεται στὸν τόπο καὶ τὸν χῶρο τῆς θριαμβεύουσας ἐκκλησίας ἀπ᾿ ὅπου καὶ πρεσβεύει ὑπὲρ ἡμῶν ποὺ ζοῦμε σὲ μία ἐλεύθερη ἐδῶ καὶ δύο αἰῶνες πατρίδα.

                                                                                                           Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης 
Δεῖτε τὸ πρόγραμμα τοῦ Συνεδρίου ἐδῶ

Πέμπτη 19 Μαΐου 2016

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ο ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ Ο ΕΚ ΒΡΑΝΙΑΝΩΝ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ

19 Μαΐου 1717, κοίμησις Ἀθανασίου τοῦ Ἐλαχίστου τοῦ  ἐξ Ἀγράφων
   Τὴ 19η Μαΐου 1717, πρὸ 299 ἐτῶν, ἐκοιμήθη στὸ Αἰτωλικὸ ὁ λόγιος ἱερομόναχος Ἀθανάσιος ὁ Ἐλάχιστος ὁ ἐξ Ἀγράφων, ὁ κατὰ σάρκαν ἀδελφὸς τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου (1654-7 Ἰουνίου 1729). Σώζονται καὶ περὶ τὶς ἑκατὸν ἐπιστολές του. Ἀκόμη, σημαντικὴ ὑπῆρξε καὶ ἡ συμβολή του, ὡς γραφέα ἑνὸς μεγάλου μέρους τοῦ κώδικα 693 τῆς Ἱ. Μ. Παντελεήμονος  Ἁγίου Ὄρους, ‒τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε κτήτωρ μέχρι τὴν κοίμησή του‒, στὴ διάσωση ἐπιστολῶν λογίων τῆς Τουρκοκρατίας, μεταξὺ τῶν ὁποίων τοῦ Γορδίου καὶ τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη τοῦ Αἰτωλοῦ. Στὴν μνήμη του, ἀπὸ τὸ κώδικα αὐτόν, δημοσιεύουμε τὴν τελευταία χρονολογικὰ σωζόμενη ἐπιστολή του, τὴν ὁποία στέλνει ἀπὸ τὸ Αἰτωλικὸ στὸν Ἀναστάσιο Γόρδιο στὰ Βρανιανά (νῦν Μεγ. Βραγγιανά) τῶν Ἀγράφων, ἕναν μῆνα περίπου πρὸ τῆς κοιμήσεως του,στὶς 17 Ἀπριλίου 1717.[1] Ἡ ἐπιστολὴ καταχωρίζεται στὸ φ. 236r.
Τῷ λογιωτάτῳ καὶ σοφωτάτῳ διδασκάλῳ, ἡμετέρῳ ἀδελφῷ καὶ καθηγητῇ κυρίῳ κυρίῳ Ἀναστασίῳ, εὖ πράττειν.
Τῇ ιζ΄ τοῦ νῦν τρέχοντος ἐνέτυχον σὺν Θεῷ τῷ παρὰ τῆς σῆς λογιότητος πεμφθέντι μοι γράμματι, καὶ οὐκ ὀλίγον ἥσθην τὰ κατ᾿ αὐτήν, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν τὰ τῆς ὑγείας αὐτῆς μεμαθηκώς, πολλῷ χρόνῳ τούτου ἐστερημένος  ὤν. Ἴσθι γε μὴν ὡς καὶ αὐτὸς ἄχρις οὗ γράφω αὐτῇ ὑγιαίνω σὺν θεῷ, καὶ ταῖς σαῖς πρὸς αὐτὸν ἱεραῖς δεήσεσιν, ἀλλ᾿ οὖν οὔτε θέω οὔτ᾿ ἐλαύνω, κατὰ τὸν εἰπόντα, μέχρις οὗ τὰ τοῦ Μανδραβούλου χωρεῖ ὡς ἐδήλου μοι,οὐ μόνον τοῖς αὐτόθι ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐντεῦθεν, καὶ ἐν πᾶσι τυχὸν τοῖς μέρεσι. Γένοιτο γοῦν, τῇ δυνάμει τοῦ ὑπὲρ ἡμῶν ἑκουσίως παθόντος Χριστοῦ καὶ τῇ ἡμετέρᾳ πρὸς αὐτὸν μεγίστῃ ἐλπίδι, εἰς τὸ κρεῖττον τὰ πάντα, τοῦ καταδυναστεύοντος ἡμᾶς τυράννου δίκην πιτύος συντριβέντος τῷ μέλλοντι χρόνῳ, ὡς καὶ τῷ παρελθόντι μέρος τι τῆς ἐκείνου γέγονεν. Ἔῤῥωσο.
Καὶ τῶν ἱερῶν αὐτῆς γραμμάτων ὑστερεῖν με μὴ ἀπαναίνου, ὅ τε εὐπορεῖ διακομιστῶν, ἄχρις οὗ καὶ ἀλλήλοις ἡ τοῦ Θεοῦ Πρόνοια συνάψειεν, ὅτ᾿ ἐπινεύσειεν.
Ἐξ Ἀνατωλικοῦ, ˏαψιζ΄ θαργηλιῶνος ζ΄ ἐπὶ δεκάτῃ.
Ὁ τῆς σῆς λογιότητος μαθητὴς καὶ ἀδελφός, Ἀθανάσιος ἱερομόναχος ὁ ἐλάχιστος.
Ὁ διακομιστὴς τοῦ παρόντος εἶναι ὁ Νικόλαος Κοῦτρος, καὶ διὰ τὸ πεζικὸν τοῦ ἐκείνου οὐκ ἀπέσταλκα αὐτῇ τι τῶν ἐντεῦθεν, καὶ συγγνώμην ἔχοιμεν τούτου ἕνεκα.
Ἱ. Μ. Παντελεήμονος Ἁγίου Ὄρους, κώδ. 693, φ. 236r. Γραφέας ὁ Ἀθανάσιος ὁ ἐλαχιστος ὁ ἐξ Ἀγράφων.
 
                                      Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης
                                                                              




[1] Βλ. Ἰωάννα Κόλια, «Ἀθανάσιος ἱερομόναχος ὁ ἐξ Ἀγράφων (†1717). Ἡ ἐπιστολογραφία του», Μεσαιωνικὰ καὶ Νέα Ἑλληνικὰ 4 (1992) 137-138· http://ellinomouseionagrafon.blogspot.gr/2015/05/19-1717.html